บทความการดูแลสุขภาพ และเคล็ดลับเพื่อสุขภาพดี

ภาวะแทรกซ้อนหลังคลอดที่พบบ่อย การตกเลือด เป็นภาวะที่มีเลือดออกมามากกว่า 500 มิลลิลิตรขึ้นไป หลังจากที่คลอดทารกออกมาแล้ว มักจะเกิดขึ้นทันทีในระยะหลังคลอด หรืออาจเกิดขึ้นหลัง 24 ชั่วโมงหลังคลอดก็ได้ในบางราย ภาวะนี้มักเป็นสาเหตุการตายของมารดา ซึ่งถือเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงอย่างหนึ่ง สาเหตุ 1. มดลูกไม่หดตัว เป็นสาเหตุของการตกเลือดที่พบบ่อยที่สุดหลังจากการคลอด โดยมีสาเหตุที่กระตุ้นให้เกิดขึ้น เช่น จากการตั้งครรภ์แฝด แฝดน้ำ ทารกตัวโต การคลอดยากโดยเฉพาะในครรภ์ที่ 5 ขึ้นไป คลอดเร็วเกินไป ถุงน้ำคร่ำมีการติดเชื้อ เป็นต้น ภาวะเหล่านี้ทำให้เกิดการขยายอย่างมากของมดลูกจนไม่สามารถหดตัวได้ 2. การฉีดขาดของช่องทางคลอด เป็นสาเหตุที่พบรองมาจากมดลูกไม่หดตัว ซึ่งบริเวณที่มีการฉีดขาดมักจะเป็นตรงฝีเย็บ รอบท่อปัสสาวะ และด้านข้างของช่องคลอด ซึ่งทำให้มีการตกเลือดหลังจากการคลอดได้ 3. รกค้าง ในรายที่รกเกาะกับเยื่อบุโพรงมดลูกผิดปกติมักทำให้เกิดภาวะรกค้างเกิดขึ้น คือ การเกาะของรกจะลึกเข้าเข้าในชั้นกล้ามเนื้อของมดลูก ทำให้การหลุดลอกของรกออกมาได้ไม่พร้อมกัน ทำให้มีการเสียเลือดไปมาก และภาวะตกเลือดหลังคลอดยังเกิดจากสาเหตุที่รกเกาะต่ำด้วย เนื่องจากกล้ามเนื้อที่ส่วนล่างของมดลูกมักมีอยู่น้อย ทำให้การหดตัวทำได้ยาก จึงไม่สามารถทำให้เลือดหยุดไหลได้ 4. การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ สาเหตุนี้มักเกิดขึ้นน้อย มักพบกับผู้ที่มีการเสียเลือดมากๆ มีน้ำคร่ำเข้าสู่กระแสเลือด การลอกตัวของรกเกิดขึ้นก่อนกำหนด หรือมีโรคเกี่ยวกับเกล็ดเลือดทำให้เลือดออกง่าย เนื่องจากอายุการทำงานของเกล็ดเลือดสั้นกว่าปกติ แม้ว่าจะพบภาวะน้ำคร่ำเข้าสู่กระแสเลือดได้น้อยราย […]

ทารกแรกเกิด คือ ทารกที่คลอดผ่านพ้นครรภ์มารดามาอยู่ภายนอกแล้ว จึงถึง 28 วัน ทารกจะต้องมีการปรับตัวและมีการเจริญเติบโตภายนอกครรภ์มารดาหลังจากที่คลอดออกมาแล้ว ตามแนวแพทย์แผนไทย การดูแลทารกแรกเกิดจึงเป็นหน้าที่ของมารดาเอง หรือญาติผู้ใหญ่ จะมุ่งเน้นการป้องกันไม่ให้ทารกเกิดอันตราย การเปลี่ยนแปลงของทารกแรกเกิด ระบบหายใจ ภายใน 30 วินาทีแรกที่คลอดออกมา ทารกก็จะเริ่มหายใจ และภายใน 90 นาทีก็จะเริ่มหายใจเป็นจังหวะ จากการหายใจครั้งแรกปอดก็จะเริ่มมีการขยายตัว ระบบไหลเวียนโลหิต จะมีความสมบูรณ์ของระบบการไหลเวียนโลหิตเพิ่มขึ้น การไหลเวียนจะเปลี่ยนจากรกมาเป็นทางปอดเพิ่มขึ้น ระบบประสาท สมองของทารกแรกเกิดจะมีการประสานงานของระบบประสาทยังไม่สมบูรณ์ เพราะมีขนาดเพียง 2/3 ของสมองผู้ใหญ่ แต่เมื่อเจริญเติบโตขึ้นก็จะมีการพัฒนาไปตามปกติ ระบบทางเดินอาหาร ระบบทางเดินอาหารของทารกยังไม่มีความสมบูรณ์หลังจากที่คลอดออกมา ความจุของกระเพาะอาหารมีน้อย มีการเคลื่อนไหวของลำไส้เร็ว จึงทำให้รับประทานได้น้อยและหิวบ่อยๆ ระบบทางเดินปัสสาวะ หลังจากคลอดออกมาทารกจะถ่ายปัสสาวะทันที หรืออาจใช้เวลาไม่นานแต่ไม่ควรเกินกว่า 48 ชั่วโมง ทารกมักถ่ายปัสสาวะบ่อยเพราะกระเพาะปัสสาวะมีขนาดเล็ก การดูแลทารกแรกเกิดในปัจจุบัน นับว่าเป็นระยะสำคัญของชีวิตเกี่ยวกับการดูแลทารกแรกเกิดที่คลอดจากครรภ์มารดา ปัญหาต่างๆ ที่เกิดจากภาวะแทรกซ้อน ความพิการ และการตายของทารกจะลดลงไปได้ หากมีการดูแลอย่างถูกวิธี เมื่อทารกผ่านวิกฤตจากการคลอดมาอย่างปลอดภัย ราบรื่น การเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกก็จะเป็นไปได้ด้วยดี ดูแลให้ทารกได้รับสารอาหาร เพื่อช่วยในขบวนการเผาผลาญของร่างกาย ทารกจึงมีความต้องการน้ำประมาณวันละ 100-200 […]

การนาบหม้อเกลือ โดยใส่เกลือลงในหม้อที่มีฝาปิด นำขึ้นตั้งไฟจนเกลือในหม้อแตกปะทุ แล้วยกหม้อลงวางบนใบพลับพลึงหรือใบละหุ่ง ใช้ผ้าห่อหม้อตาลพร้อมกับใบพลับพลึงหรือใบละหุ่ง และให้เหลือชายผ้าไว้สำหรับใช้ถือด้วย แล้วนำหม้อนี้ไปนาบและประคบตามตัว และหัวเหน่าของหญิงหลังคลอด ให้ทำวันละ 2 ครั้งเช้า-เย็น จนกว่าจะออกไฟ หรือตามความสะดวก เชื่อว่าจะทำให้มดลูกหดตัวเข้าอู่ได้เร็วขึ้น การนาบหม้อเกลือ จะใช้ประโยชน์จากความร้อนเช่นเดียวกับการอยู่ไฟ และการประคบ โดยใช้เกลือเพื่อดูดความร้อนและทำให้ยาซึมผ่านผิวหนังได้ง่าย และใช้สมุนไพรจากใบพลับพลึงและใบละหุ่ง การนั่งถ่าน หญิงที่อยู่ไฟสมัยก่อนต้องมีการนั่งถ่าย โดยใช้สมุนไพรจากผิวมะกรูดตากแห้ง ว่านน้ำ ว่านนางคำ ไพล ขมิ้นอ้อย ชานหมาก ชะลูด ขมิ้นผง ใบหนาด สมุนไพรที่ใช้อาจจะไม่ต้องครบหมดทุกอย่างก็ได้ ให้นำสมุนไพรที่จะใช้ไปหั่นให้ละเอียดแล้วนำไปตากแดดเตรียมไว้ แล้วนำเตาไฟขนาดเล็กวางไว้ใต้แคร่ที่จะให้หญิงหลังคลอดนั่งห้อยขาบนแคร่นั้นได้ แล้วใช้สมุนไพรที่เตรียมไว้แล้วโรยไปบนเตาไฟจะทำให้มีควันพุ่งขึ้นมารมตัว ทำให้แผลที่เกิดจากการคลอดสมานกันได้ดี วิธีนี้ต้องใช้ถ่านที่ไม่แตกเวลาติดไฟ เพราะอาจมีสะเก็ดถ่านกระเด็นทำให้เกิดแผลพุพองได้ จึงต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง อาการของหญิงหลังคลอด ในสมัยก่อนผู้อยู่ไฟจะต้องกินข้าวกับปลาแห้งหรือเกลืออยู่เป็นเวลาหลายวัน ต่อจากนั้นจึงจะกินแกงเลียงได้บ้าง หญิงที่อยู่ไฟทางภาคเหนือมักจะกินข้าวกับเกลือ หรือปั้นข้าวเหนียวจิ้มเกลือกินประมาณ 10-15 วัน ต่อจากนั้นถึงจะกินข้าวกับปลาเค็มได้ พบว่าหญิงหลังคลอดที่ให้นมบุตรในชนบทจะมีปัญหาเกี่ยวกับโรคขาดโปรตีนและแคลอรี่ ทำให้มีน้ำนมน้อย สุขภาพทรุดโทรม เนื่องจากมีความเชื่อเรื่องอาหารที่เป็นของแสลง เชื่อว่าถ้ากินเข้าไปจะทำให้มดลูกไม่แห้ง จึงทำให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ จึงพบว่ามารดาเหล่านี้มักเป็นโรคเหน็บชาถึงร้อยละ 92 และส่งผลต่อทารกที่ดูดนมแม่ด้วย […]

จะทำในช่วงหลังคลอด 2-3 วัน ในช่วงที่มีการอยู่ไฟอยู่ โดยจะประคบตัวเป็นเวลา 3-7 วัน ติดต่อกันทุกวันหรือจนกว่าจะออกจากการอยู่ไฟ โดยทั่วไปจะมีการทำควบคู่ไปกับการเข้ากระโจม จะประคบตัวก่อนเข้ากระโจมหรือหลังเข้ากระโจมก็ได้ขึ้นอยู่กับแต่ละท้องถิ่น ส่วนใหญ่สมุนไพรที่ใช้ประคบจะเป็นไพล ขมิ้นอ้อย ใบมะขาม ใบส้มป่อย นำมาเคล้ากับเกลือใช้ผ้าห่อมัดให้แน่นทำเป็นลูกประคบ ส่วนใหญ่คนโบราณจะใช้ลูกประคบ 3 ลูก ถ้าเป็นครรภ์แรกก็ให้นั่งทับลูกหนึ่ง ส่วนอีก 2 ลูกก็ใช้ประคบตัว เต้านม หน้าท้อง และแขนขา การประคบจะทำให้น้ำนมเดินสะดวก ไม่คัดเต้านม เดิมการประคบจะทำต่อจากการเข้ากระโจม โดยใช้กากสมุนไพรที่เหลือจากการเข้ากระโจมมาห่อทำเป็นลูกประคบ น้ำที่เหลือจากการเข้ากระโจมก็ใช้จุ่มประคบตัวและใช้อาบเมื่อประคบตัวเสร็จแล้ว และอาบน้ำอีกครั้งด้วยน้ำอุ่นๆ ให้ทำทุกวันจนกว่าจะออกจากการอยู่ไฟ การประคบร้อน การประคบร้อนด้วยสมุนไพร เป็นการประคบด้วยความร้อนชื้น โดยนำสมุนไพรสูตรต่างๆ มาตำพอแหลกแล้วผสมเข้าด้วยกันใช้ผ้าห่อ แล้วนำไปอังไอน้ำร้อนใช้ประคบตามส่วนของร่างกายที่ต้องการ จะช่วยให้กล้ามเนื้อและเอ็นลดอาการบวมและอักเสบได้ ทำให้กล้ามเนื้อลดอาการเกร็งลง มีการยืดตัวของเนื้อเยื่อพังผืด ช่วยให้โลหิตมีการไหลเวียนเพิ่มขึ้น แต่การประคบร้อนด้วยสมุนไพรก่อนและขณะประคบจะต้องมีการคลึงกล้ามเนื้อไปด้วย สมุนไพรที่ใช้ประคบจะมีสรรพคุณในการบรรเทาอาการปวด การอักเสบ และมีกลิ่นหอม มีความเชื่อในสมัยโบราณว่าสามารถรักษาโรคได้เช่นกัน ตัวยาและน้ำมันหอมระเหยจะออกจากตัวสมุนไพรเมื่อถูกความร้อน และซึมผ่านเข้าไปในผิวหนังได้ง่าย เนื่องจากบริเวณผิวหนังจะมีชั้นของไขมันอยู่ หากใช้เวลาประคบสัมผัสอยู่นานประมาณ 20-60 นาที ก็จะทำให้น้ำมันหอมระเหยซึมผ่านผิวหนังไปยังระบบการไหลเวียนเลือดและน้ำเหลือง ต่อมเหงื่อ […]

สมัยก่อนถ้าจะให้ครบกระบวนของการอยู่ไฟก็ต้องมีการเข้ากระโจมอบตัว โดยใช้ว่านนางคำฝนหรือตำคั้นเอาแต่น้ำผสมเหล้าและการบูร ทาให้ทั่วตัวก่อนเข้ากระโจม การเข้ากระโจมเป็นการใช้ไอน้ำจากสมุนไพรมาอบตัว เชื่อกันว่าเป็นวิธีสำคัญที่สามารถกำจัดมลทินบนผิวเนื้อต่างๆ ให้หมดไป ช่วยกำจัดน้ำเหลืองที่เสีย และช่วยบำรุงไม่ให้มีฝ้าบนใบหน้า ช่วยบำรุงผิวพรรณให้สดใส สมุนไพรที่นำมาใช้มีอยู่หลายอย่างเช่น เปลือกส้มโอ ใบส้มป่อย ว่านน้ำ ตะไคร้ ผักบุ้งล้อม มะกรูด ใบมะขาม ไพล เป็นต้น ให้นำสมุนไพรมาต้มรวมกันใส่เกลือลงไป 1 หยิบมือ ต้มให้เดือดจนมีไอพุ่ง แล้วต่อท่อไม้ไผ่เข้ากระโจม หรือจะยกหม้อยาเข้าไปในกระโจมแล้วใช้ผ้าคลุมตัวทำเป็นกระโจมก็ได้ ให้ไอออกมารมตัวด้วยการเปิดแย้มฝาหม้อไว้ ระยะนี้ให้สูดหายใจเอาไอน้ำเข้าไปและลืมตาจะทำให้หายใจโล่ง และสารตาดีขึ้น การเข้ารมในกระโจมมักใช้เวลาประมาณครึ่งชั่วโมงหรือนานกว่านี้ก็ได้ เมื่อเหงื่อไหลออกมาท่วมตัวจึงออกจากกระโจมได้ มักจะทำกันในตอนเช้า ลักษณะเช่นนี้เรียกว่า การเข้ากระโจมยา หรือจะใช้อิฐเผาไฟจนแดงแล้วนำเข้าไปในกระโจมแทนหม้อยาก็ได้ แล้วราดบนอิฐด้วนน้ำเกลือให้เกิดไอพุ่งขึ้นมารมตัว เรียกว่า เข้ากระโจมอิฐ และไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวของการเข้ากระโจมว่าจะเป็นในระหว่างการอยู่ไฟหรือเมื่อออกไฟแล้ว บางท้องถิ่นอาจทำทุกวันในขณะอยู่ไฟ ตั้งแต่แม่ลุกเดินได้ไหวจนออกจากการอยู่ไฟ หรือนับจำนวนวันให้ได้เป็นเลขคี่ แต่บางท้องถิ่นหลังจากออกไฟแล้วถึงจะเข้ากระโจม การเข้ากระโจม คล้ายกับการใช้ไอน้ำอบตัว จะต้องทาตัวด้วยเหล้า การบูร และว่านนางคำก่อนเข้ากระโจม อาจทำท่อไอน้ำด้วยไม้ไผ่ต่อจากหม้อที่ต้มเดือดแล้วสอดเข้าในกระโจม หรือยกหม้อเข้ากระโจมในขณะที่กำลังเดือดแล้วเปิดฝาออกเล็กน้อยให้มีไอพุ่งขึ้นมารมได้ ซึ่งมีสมุนไพรอยู่ 3 กลุ่มที่ใช้นำมาต้มคือ กลุ่มที่ 1 เป็นสมุนไพรรสเปรี้ยวที่มีกรดอ่อนๆ […]

ภาวะสุขภาพของมารดาหลังคลอดจะเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ในแง่ของการแพทย์แผนไทย จำเป็นต้องหาวิธีฟื้นฟูสุขภาพที่เสื่อมหรือบกพร่องไป ให้กลับมามีความแข็งแรงดังเดิม การอยู่ไฟ คนไทยได้ปฏิบัติเกี่ยวกับการอยู่ไฟสืบทอดกันมาช้านาน จึงเรียกมารดาในระยะหลังคลอดบุตรว่า ระยะอยู่ไฟ ในสมัยโบราณจะเตรียมการอยู่ไฟไว้ตั้งแต่ก่อนครรภ์แก่ใกล้คลอด โดยสามีจะตัดฟืนมาไว้สำหรับให้ภรรยาอยู่ไฟหลังคลอดลูกแล้ว เพื่อเป็นการแสดงความเอาใจใสต่อภรรยาก็ห้ามผู้อื่นไปตัดฟืนให้ หรือจ้างผู้อื่น หรือซื้อหาเอามา แต่ก็ไม่ได้เคร่งครัดกันมากนักในระยะต่อมา ไม้ที่ใช้ทำฟืนต้องเป็นไม้ที่มีขี้เถ้าน้อยเพื่อไม่ให้เกิดความรำคาญมากนัก เช่น ไม้สะแก หรือไม้มะขาม และควรมีไม้ทองหลางด้วย เพราะมีความเชื่อกันว่า การอยู่ไฟด้วยไม้ทองหลางจะช่วยป้องกันการปวดมดลูกและแก้พิษเลือด แต่ไม้ทองหลางจะทำให้เกิดควันมากจึงควรใส่แค่พอเป็นพิธี ต้องมีการทำพิธี “เข้าขื่อ” เสียก่อนที่จะขึ้นนอนบนกระดานไฟ คือการนอนตะแคงให้หมอตำแยเหยียบสะโพก เพราะมีความเชื่อว่าจะทำให้กระดูกเชิงกรานเข้าที่ และต้องกราบขอขมาเตาไฟก่อนจะขึ้นไปนอน เพราะเชื่อว่าเตาไฟมีเทพารักษ์ประจำอยู่ถือว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ จะได้คุ้มครองให้อยู่เย็นเป็นสุข ให้ระลึกถึงคุณของพระเพลิง พระพาย พระแม่ธรณี และพระแม่คงคา ซึ่งเป็นเทพที่ประจำอยู่กับธาตุทั้ง 4 และหมอจะทาท้องด้วยขมิ้นและปูนแดงที่เสกแล้ว และพอกแผลฝีเย็บด้วยไพลที่ตำกับเกลือ ซึ่งจะช่วยให้แผลหายเร็วไม่เป็นหนอง หรือก่อนพอกยาให้ล้างด้วยเหล้าเสียก่อน เมื่ออยู่ไฟต้องนุ่งผ้าเตี่ยว เอาสำลีที่ชุบขมิ้นผสมกับปูนแดงและเหล้าปิดสะดือ และทาท้องกับหลังไว้เสมอเพื่อเป็นการดับพิษร้อนและเป็นการรักษาร่างกาย และมีการรมตาด้วยนำยาโรยบนถ่านไฟเพื่อกันตาแฉะ ตาเจ็บ หลังจากคลอดลูก 3-7 วันมดลูกก็จะเข้าอู่ หมอตำแยจะเอามือกดตรงหัวเหน่าเพื่อช้อนให้มดลูกเข้าอู่ทุกวัน เมื่อช้อนขึ้นไปแล้วก็ใช้มือกดคลึงที่หัวเหน่า เรียกว่า กล่อมมดลูก เพื่อให้มีการหดตัวเข้าที่ของปากมดลูก ขณะที่กล่อมมดลูก หญิงหลังคลอดจะรู้สึกสบายตัวเพราะจะมีน้ำคาวปลาทะลักออกมาด้วย […]