۳

گوش به سه قسمت : گوش خارجی ، میانی و داخلی تقسیم می شود که گوش داخلی هم دارای عضو شنوایی و هم دارای عضو تعادلی است . گوش خارجی شامل لاله گوش ( قسمت قابل رویت گوش ) ، مجرای گوش خارجی که وارد قسمتهای عمقی استخوان تامپورال می شود و بالاخره پرده گوش است که انتهای عمقی مجرای گوش خارجی را می بندد . گوش میانی حفره ای شبیه عدسی مقعر الطرفین است که دیواره طرفی ان پرده گوش و دیواره داخلی ان سطح خارجی گوش داخلی است . در حفره ان زنجیره ای از سه استخوانچه ( چکشی ، سندانی و رکابی ) از پرده گوش به گوش داخلی کشیده می شود . گوش داخلی شامل سیستم نامنظمی از کانالها ( لابیرنت غشایی ) واقع در یک دیواره استخوانی ( لابیرنت استخوانی ) می باشد .

گوش خارجی :

لاله گوش :

شکل در هم پیچیده و مخصوص لاله گوش مربوط به وجود یک صفحه غضروفی الاستیک زرد رنگ به ضخامت 0.5 تا 1 میلیمتر پوشیده با پری کندریومی است که دارای مقدار زیادی الیاف الاستیک می باشد . در تمام سطوح توسط پوست نازکی پوشیده شده که در سطح قدامی طرفی دارای لایه زیر پوستی ( هیپودرم ) بسیار نازکی است . مو و غدد چربی و غدد عرق وجود دارند ولی تعداد انها عموما زیاد نیست . در ناحیه زیر جلدی و چسبیده به پری کندریوم معدودی استطاله های کوچک عضله مخطط وجود دارد که در انسان از بقایای جنینی است اما در حیوانات پایین تر که می توانند گوش خود را حرکت دهند واضحتر می باشند .

مجرای گوش خارجی :

مجرای گوش خارجی از لاله گوش تا پرده گوش ادامه دارد . در برش بیضی شکل بوده و به علت سختی جدار ، مجرای ان باز است . یک سوم خارجی ان دارای غضروف الاستیک که در ادامه غضروف پشتیبان لاله گوش است و دو سوم داخلی ان استخوانی است . مجرا با پوست نازکی پوشیده شده که فاقد بافت زیر جلدی است و لایه های عمیق درم ان به پری کندریوم یا پریوستیوم متصل می شود . مئهای فراوان همراه با غدد چربی در قسمت خارجی و مقداری موهای ریز و غدد چربی فقط در سقف قسمت داخلی ان وجود دارد . درون مجرای گوش ماده ای به نام سرومن یافت می شود که ماده ای است مومی شکل به رنگ قهوه ای و تلخ مزه و عمل ان حفاظت مجرای گوش است . این ماده مجموعه ای از چربی و ترشحات غدد سرومن است که غدد عرق لوله ای کلافه ای بزرگ تغییر شکل یافته ای بوده و مجرای انها یا بطور مستقیم به سطح پوست یا همراه با غدد چربی به گردن فولیکولهای مو باز می شود .

پرده گوش :

پرده ای بیضی شکل است که بطور مایل قرار گرفته و انتهای داخلی مجرای گوش را مسدود می کند . دارای محوری از بافت همبند ، در دو لایه است که الیاف لایه خارجی ان شعاعی شکل و الیاف لایه داخلی حلقوی است . از طرف خارج با یک پوست بسیار نازک و در داخل به مخاط گوش میانی که در اینجا ضخامت ان فقط 20 تا 30 میکرومتر بودهو دارای یک اپی تلیوم مکعبی است ، پوشیده شده است . استخوان چکشی گوش میانی به پرده چسبیده و دسته ان به مرکز پرده کشیده شده است و باعث برجستگی پرده به طرف گوش میانی می شود . قسمت فوقانی پرده گوش فاقد الیاف کلاژن است لذا قسمت شل پرده یا پرده شرانپل نام دارد .

گوش میانی :

گوش میانی شامل حفره شکاف مانندی در استخوان تامپورال به نام حفره تمپانیک یا صندوق صماخ و همچنین کانال یا مجرایی است که این حفره را به نازوفارنکس متصل می کند و لوه استاش نام دارد . خفره تمپانیک یک حفره هوایی است به شکل صندوق مسطح به ارتفاع و طول 1.3 سانتیمتر و عرض ان فقط 2 تا 3  میلیمتر است . دیواره طرفی ان بطور عمده از پرده گوش تشکیل شده و دیواره داخلی ان را گوش داخلی تشکیل می دهد . سقف استخوانی صندوق صماخ ان را از حفره جمجمه میانی و لوب تامپورال مغز و کف ان صندوق را از ناحیه پشت حلقی و اجزا غلاف کاروتید جدا می کند . دیواره خلفی صندوق به حفره کوچکتر دیگری به نام تیمپانیک انتروم باز می شود که درون حفره اخیر سلولهای متعدد هوایی ماستوئید باز می شوند . دیواره قدامی ان بطور نسبی در محل سوراخ استاش ناقص می باشد .

چکشی

Malleus or Hammer

سندانی

Incus or Anvil

رکابی

Stapes or Stirrup

لاله گوش

Auricle

مجرای گوش خارجی

External Auditory Meatus

سرومن

Cerumen

پرده گوش

Tympanic Membrane

شرانپل

Shrapnell`s Membrane

حفره تمپانیک

Tympanic Cavity

لوله استاش

Auditory Tube or Eustachian Tube

جمجمه میانی

Middle Cranial Fossa

پشت خلفی

Retropharyn Geal Area

تمپانیک انتروم

Tympanic Antrum

اپی تلیوم پوشانده حفره با تمام ساختمانهای موجود در ان در بیشتر نقاط سنگفرشی یا مکعبی کوتاه بوده اما در دیواره قدامی , در محل مجرای لوله استاش منشوری مژه دار است . کوریون ان نازک است و به پریوست ختم می شود .

سه استخوانچه از نوع استخوان متراکم که بدون حفره مغزی هستند از میان حفره گوش میانی میگذرند و استخوان چکشی ان به پرده گوش متصل است . هم استخوان چکشی و هم استخوان سندانی توسط لیگمانهای نازکی از سقف حفره اویزان می باشند . صفحه بازال استخوان رکابی توسط یک مفصل لیفی به دریچه بیضی که سوراخی در دیواره داخلی صندوق است ، چسبیده است . بین این سه استخوانچه دو مفصل سینوویال وجود دارد . پریوستیوم نازک استخوانچه ها به کوریون نازک زیر اپی تلیوم سنگفرشی حفره صندوق صماخ متصل می شود . دو عضله کوچک همراه این زنجیره استخوانی می باشند که عبارتند از عضله تنسور تیمپانی که در مجرایی در بالای لوله استاش قرار دارد و تاندون ان ابتدا به عقب رفته سپس دور یک برجستگی کوچک استخوانی قلاب می شود و از دیواره داخلی به دیواره خارجی حفره امده و به دسته استخوان چکشی متصل می گردد . عضله دیگر عضله استاپدیوس است که تاندون ان از یک برجستگی استخوانی هرمی شکل واقع در دیواره خلفی شروع می شود و به جلو می اید و به گردن استخوان رکابی متصل می گردد . این عضلات حفاظت کننده اند زیرا ارتعاشات با فرکانس بالا را تخفیف می دهند .

دریچه بیضی واقع در دیواره داخلی صندوق که توسط صفحه بازال استخوان رکابی مسدود می گردد حفره صندوق را از پری لنف موجود در اسکالاوستیبولی مربوط به کوکلئا جدا می کند . بنابراین ارتعاشات پرده گوش به وسیله این زنجیره استخوانی به پری لنف گوش داخلی منتقل می گردد . اما فضاهای پری لنفی فضاهای بسته ای هستند و چون مایع روی خود جمع نمی شود یک دریچه اطمینان مورد لزوم می باشد . این دریچه دریچه ای است به نام دریچه گرد واقع در دیواره داخلی صندوق و در زیر و در عقب دریچه بیضی است و توسط یک پرده الاستیک ( پرده ثانوی گوش ) بسته شده و حفره صندوق را از پری لنف موجود در اسکالاتیمپانی مربوط به کوکلئا جرا می کند .

لوله استاش که حفره صندوق را به نازوفارنکس متصل می کند طول ان حدود 3.5 سانتیمتر است ، یک سوم خلفی ان جداری استخوانی و دو سوم قدامی ان جداری غضروفی دارد . حفره ان پهن است و دیواره های داخلی و طرفی قسمت غضروفی ان معمولا روی هم قرار گرفته و حفره را می بندند . اپی تلیوم پوشاننده ان از منشوری مژه دار در نزدیکی حفره صندوق تا منشوری مطبق کاذب مژه دار با سلولهای پیاله ای در نزدیکی حلق تغییر می کند . کوریون ان در نزدیکی حلق دارای غدد سروموکوز است . با عمل بلع جدارهای لوله از هم جدا و حفره باز شده و هوا وارد حفره صندوق می گردد تا فشار دو طرف پرده گوش را مساوی کند .

گوش داخلی :

گوش داخلی مجموعه ای از کانالها و حفرات واقع در قسمت خارای استخوان تامپورال به نام لابیرنت استخوانی است که در ان مجموعه دیگری از کانالها و حفرات به نام لابیرنت غشایی وجود دارد . لابیرنت غشایی با مایع اندولنف پر شده و جدار لابیرنت غشایی ، اندولنف را از پری لنف موجود در لابیرنت استخوانی جدا می کند .

لابیرنت استخوانی :

در وسط ، وستیبول ( دهلیز ) قرار دارد که سمت داخل صندوق صماخ واقع و دیواره بین این دو قسمت داراس سوراخ بیضی است . در عقب وستیبول مجاری نیمدایره ای قرار دارند و به وستیبول باز می شوند . بر اساس وضع قرار گرفتن انها ، مجاری نیمدایره ای قدامی ( فوقانی یا فرونتال ) ، خلفی ( ساژیتال ) و طرفی ( افقی ) نامیده می شوند که هر کدام بر مجرای دیگر عمود می باشد . دو مجرای نیمدایره ای طرفی گوش راست و چپ تقریبا در یک سطح بوده و مجرای نیمدایره ای قدامی یک طرف موازی با مجرای نیمدایره ای خلفی طرف دیگر است . هر مجرا در یک انتها دارای قسمت متسعی به نام امپولا است . امپولای مجرای نیمدایره ای قدامی و طرفی مجاور هم و در بالای دریچه بیضی به وستیبول باز می شود . گرچهه تعداد این مجاری سه عدد است اما به جای شش سوراخ فقط پنج سوراخ به داخل وستیبول  باز می شود زیرا انتهای خلفی و بدون امپول مجرای نیمدایره ای قدامی یکی شده و توسط پایه مشترک به قسمت داخلی وستیبول باز می شوند . قسمت بدون امپولای مجرای طرفی جداگانه به قسمت فوقانی وستیبول باز می شود . از دیواره داخلی وستیبول یک مجرای باریک به پایین و عقب رفته و به سطح خلفی قسمت خارای استخوان تامپورال در حفره جمجمه ای خلفی می رود .

دریچه بیضی

Fenestra Ovalis

تنسور تیمپانی

Tensor Tympan Muscle

عضله استاپدیوس

Stapedius Muscle

اسکالاوستیبولی

Scala Vestibuli

کوکلئا

Cochlea

دریچه گرد

Fenestra Rotunda

لابیرنت استخوانی

The Osseous Labyrinth

لابیرنت غشایی

Membranous Labyrinth

مایع اندولنف

Endolymph

پری لنف

Perilymph

وستیبول

Vestibule

مجاری نیمدایره ای

Semicircular Canals

آمپولا

Ampulla

پایه مشترک

Crus Commune

در جلو حفره وستیبول به کوکلئای استخوانی متصل می شود که لوله ای پیچیده به دور خود به شکل مارپیچ , شبیه صدف حلزون است . شکل کلی ان مخروطی است که قطر قتعده اس حدود 9 میلیمتر و ارتفاع ان از راس تا قاعده 5 میلیمتر و تعداد پیچهای ان 2.75 دور است . محور استخوانی کوکلئا به نام مودیولوس در عرض قسمت خارای استخوان تامپورال قرار دارد و قاعده ان به طرف حفره جمجمه ای خلفی و راس ان متوجه جلو و خارج است . از مودیولوس یک تیغه استخوانی مارپیچی به نام صفحه مارپیچ خارج می شود . این دو شبیه دندانه های یک پیچ به دور بدنه ان است .

باید متذکر شد که لابیرنت استخوانی یک استخوان مجزا نیست بلکه بطور ساده مجموعه ای از مجاری و حفرات واقع در قسمت خارای استخوان تامپورال است که نظیر استخوانچه ها از استخوان متراکم درست شده است .

لابیرنت غشایی :

در داخل لابیرنت استخوانی لابیرنت غشایی قرار دارد که مجموعه ای از قسمتهای متصل به هم پوشیده با اپی تلیوم است و محتوی اندولنف می باشد . درمعدودی نقاط دیواره لابیرنت غشایی , مجاور پریوستیوم لابیرنت استخوانی قرار می گیرد اما بطور کلی از یکدیگر ازاد بوده و توسط پری لنف از دیواره لابیرنت استخوانی مجزا است . در عین حال استطاله های ظریف همبندی محتوی رگهای خونی از فضای پری لنف عبور می کند و لابیرنت غشایی را داخل لابیرنت استخوانی بطور معلق نگه می دارد .

شکل لابیرنت غشایی نظیر لابیرنت استخوانی است به استثنای اینکه وستیبول محتوی دو حفره و مجاری مرتبط کننده انهاست . در قسمت عقب وستیبول اوتریکول قرار دارد که توسط پنج سوراخ با سه مجرای نیمدایره ای غشایی ارتباط می یابد .این مجاری نظیر مجاری نیمدایره ای استخوانی دارای یک پایه مشترک بین مجاری قدامی و خلفی است . امپولای مجاری نیمدایره ای غشایی درشت می باشد .

در امپولای مجاری نیمدایره ای انتهای حساسه عصبی به نام کریستاامپولاریس و همچنین در اوتریکول و ساکول به نام ماکولا اوتریکولی و ماکولا ساکولی وجود دارد که به احساس سکون و حرکت مربوط می شوند . عضو شنوایی , عضو کورتی نام دارد که در طول مجرای کوکلئار قرار دارد .

اوتریکول و ساکول :

بافت همبند جدار اوتریکول و ساکول ظریف و دارای تعدادی فیبروبلاست و ملانوسیت است . از سطح خارجی ان استطاله های ظریفی جدا شده و از فضای پری لنفاتیک به سطح داخلی پریوستیوم و ستیبول کشیده می شوند . این استطاله ها دارای یک محور همبندی پوشیده با مزوتلیوم می باشند . بین لایه همبندی جدار اوتریکول و ساکول و پوشش سنگفرشی انها غشای پایه نازکی قرار دارد .

ماکولااوتریکولی واقع در دیواره خارجی اوتریکول , بیضی شکل و به ابعاد 2*3 میلیمتر است و ماکولاساکولی در دیواره داخلی ساکول و به همان شکل و اندازه قرار دارد . این دو نقطه عمود بر یکدیگرند و ساختمان مشابهی دارند . در ماکولا سه نوع سلول وجود دارد که عبارتند از سلولهای پشتیبان و حساسه . سل.لهای پشتیبان که بر روی غشای پایه قرار دارند بلند و باریک و منشوری , دارای میکروویلی راسی و مقداری دانه های سیتوپلاسمیک بوده که احتمالا ترشحی می باشند . سلولهای حساسه دو نوع اند : سلولهای حساسه نوع یک که گلابی شکل , دارای قاعده کروی و محتوی یک هسته و گردن باریکی می باشند . سلولهای حساسه نوع دو استوانه ای شکل , دارای یک هسته مرکزی , وزیکولهای صاف فراوان و یک دستگاه گلژی ولضح در بالای هسته اند . راس هر دو نوع سلول دارای 30 تا 100 زائده به شکل مویااسترئوسیلیوم ( میکروویلی بلند و باریک ) به طولهای متفاوت , منظم با طرح شش ضلعی و یک کینوسیلیوم واحد است که همیشه در یک طرف سلول قرار دارد . کینوسیلیوم از لحاظ ساختمان شبیه مژه با 9 دابلت محیطی است که یک جسمک قاعده ای در سیتوپلاسم راسی تشکیل می دهد . میکروتیوبولهای جفت مرکزی که در مژه قرار دارند در کینوسیلیوم ممکن موجود نباشند و حرکت کینوسیلیوم مورد تردید است . سطح ماکولا توسط یم پوشش ؤلاتینی به ضخامت حدود 22 میکرون به نام پرده اتولیتیک پوشیده شده , این پرده دارای اجسام کوچک کریستالی به نام اتوکونیوم یا اتولیت است که از کربنات کلسیم و پروتئین  تشکیل شده اند . میکروویلی سلولهای پشتیبان و استرئوسیلیومها و کینوسیلیوم سلولهای حساسه در پرده اتولیتیک وارد می شوند . تغییر وضعیت سر باعث تغییر فشار یا کشش در پرده اتولیتیک می شود و نتیجه ان تحریک سلولهای حساسه و به دنبال ان باعث تحریک اتهای اعصاب موجود در بین سلولهای حساسه است .

مجاری نیمدایره ای :

این مجاری همگی در برش بیضی شکلند و در محدب ترین قسمت به پریوستیوم چسبیده اند اما کوچکتر از مجاری نیمدایره ای استخوانی هستند . در خارج انها فضای پری لنفاتیک وسیعی است که از ان تیغه های همبندی گذشته اند .

هر امپولا دارای یک کریستا می باشد . هر کریستا در عرض محور طویل مجرا قرار گرفته و از سلولهای پشتیبان و دو نوع سلول حساسه شبیه به سلولهای حساسه ماکولا , تشکیل شده است . میکروویلی , استرئوسیلیوم و کینوسیلیوم این سلولها در یک ماده ژلاتینی به نام کوپولا قرار دارند که شبیه پرده اتولیتیک بوده اما فاقد اتوکونیا می باشد .

عمل کریستا و ماکولا :

در کریستا امپولاریس , سلولهای حساسه با حرکت اندولنف به دنبال حرکات چرخشی سر تحریک می شوند . این حرکت اندولنف باعث حرکت استرئوسیلیوم و کینوسیلیوم می گردد . در ماکولا سلولهای حساسه به همین ترتیب تحریک می شوند اما علت ان حرکت خطی سر در فضاست که باعث افزایش یا کاهش فشار بر روی سلولهای حساسه توسط پرده اتولیتیک می گردد .

کوکلئا :

کوکلئای استخوانی به دور محور خود که از ان صفحه مارپیچی خارج می گردد 2.75 دور می چرخد . از صفحه مارپیچی پرده ای به نام پرده بازیلر تا دیواره خارجی کوکلئا کشیده می شود . پریوستیوم کوکلئا در محل اتصال خارجی این پرده ضخیم است و لیگمان مارپیچی نام دارد . پرده دیگری به نام پرده وستیبولر ریسنر از صفحه مارپیچی به دیواره خارجی کوکلئا می رود . بدین ترتیب دو پرده فوق این کانال استخوانی را به سه حفره تقسیم می کنند : حفره فوقانی اسکالاوستیبولی ( نردبان وستیبولی ) , حفره تحتانی اسکالاتیمپانی ( نردبان صماخی ) و حفره میانی مجرای کوکلئار نام دارد . اسکالاوستیبولی و اسکالاتیمپانی دارای پرده لنف بوده و دیواره انها نظیر سایر فضاهای پری لنف دارای بافت همبند و پوشیده با یک لایه سلولهای سنگفرشی مزوتلیال است . این بافت همبند در خارج با پریوستیوم ادامه می یابد . اسکالاوستیبولی به فضای پری لنفاتیک وستیبول ادامه می یابد بنابراین به سطح داخلی دریچه بیضی می رسد . اسکالاتیمپانی به دریچه گرد و پرده ثانوی گوش که ان را از صندوق صماخ جدا می کند , منتهی می شود . در راس کوکلئا , اسکالاوستیبولی و اسکالاتیمپانی توسط مجرای باریکی به نام هلیکوترما ( سوراخ مارپیچ ) به یکدیگر متصل می شوند .

مجرای کوکلئار توسط مجرای کوچکی به نام مجرای رابط به ساکول متصل می شود اما انتهای ان در نزدیکی هلیکوترما به سکوم کوپولار ( بن بست گنبدی ) ختم می گردد .

در محل اتصال صفحه مارپیچی استخوانی و محور استخوانی کوکلئا , گانگلیون اسپیرال قرار دارد که بطور ناکامل بوسیله استخوان محاصره شده است . از تمام طول گانگلیون دسته های الیاف عصبی از صفحه مارپیچی می گذرند و به عضو کورتی می رسند . پریوستیوم در بالای صفحه مارپیچی ضخیم است و به داخل مجرای کوکلئار برجسته می گردد و لیمبوس اسپیرالیس ( حاشیه مارپیچی ) نام دارد و قسمت تحتانی لیمبوس به پرده بازیلر که از مجرای کوکلئار می گذرد و در سمت خارج به لیگمان مارپیچی متصل می گردد , ادامه می یابد . در داخل پرده بازیلر , الیاف بازیلر ( الیاف شنوایی ) متشکل از دسته های متراکم فیبریلهای کلاژن ظریف در مقداری ماده بنیادی بی شکل یافت می شوند . طول این الیاف از قاعده به راس کوکلئا افزایش می یابد ( از حدود 0.2 تا 0.36 میلیمتر ) و تعداد انها حدود 24000 عدد است . این الایف در سمت مجرای کوکلئار با یک ماده نازک متجانس از جنس غشای پایه پوشیده شده است در حالیکه در پایین یعنی در سمت تیمپانیک با بافت همبند فیبروی ظریفی پوشیده شده که در ان معدودی مویرگهای خونی وجود دارد .

پرده وستیبولر یک ورقه بافت همبند نازکی است که در سطح فوقانی یا وستیبولر با پوشش سنگفرشی مزانشیمی حفرات پری لنفاتیک و سمت تحتانی یا کوکلئار ان با یک اپی تلیوم مسطح پوشیده شده است .

دو خصوصيت پروتوپلاسم بطور بارزي در نورونها افزايش يافته يكي قابليت تحريك كه ظرفيت عكس العمل نشان دادن نورون در برابر عوامل فيزيكي و شيميايي ، با شروع يك موج عصبي است و ديگري قابليت هدايت كه به نورون قدرت مي دهد تا امواج عصبي را از يك نقطه به نقطه ديگر منتقل كند . توسعه فوق العاده اين دو خصوصيت پروتوپلاسم در نورونها همراه با تنوع بسيار در شكل و اندازه انها و طول استطاله هايشان ، نورونها را از ساير انواع سلولها متمايز مي گرداند . جسم سلولي نورونها اغلب در سيستم عصبي مركزي و يا در قسمتهاي نزديك به ان تجمع يافته است و استطاله هاي ان كه داراي قدرت انتقال امواجند ممكن است تماما در سيستم عصبي مركزي و يا از سيستم عصبي مركزي تا فاصله نسبتا دوري كشيده شوند و يا ممكن است كاملا در خارج سيستم عصبي مركزي باشند . تمام نورونها مي توانند نورونهايي را كه با انها در تماس اند تحريك كنند . اين منطقه مخصوص تماس بين نورونها سيناپس نام دارد . كلمه نورون عبارت از يم سلول كامل عصبي شامل هسته و سيتوپلاسم ( پريكاريون ) به اضافه يك يا چند استطاله پروتوپلاسميك است . استطاله ها معمولا شامل چند دندريت و يك اكسون يا استوانه محوري است . ارتباط بين نورونها در محل سيناپس فقط به صورت تماس است بنابراين نورون واحد ساختماني و عملي سيستم عصبي مي باشد . ( اغلي به جسم سلولي نورون سلول عصبي و به زوايد ان فيبر عصبي مي گويند . اين دو قسمت هر دو جز نورون مي باشند . )

سیستم عصبی مرکزی

CNS

سیستم عصبی محیطی

PNS

سیناپس

Synapse

استوانه محوری

Axis Cylinder

ضخامت غشا سلول 70 تا 80 انگستروم و در محل اتصال بين سلولي و سيناپسها ساختمان مخصوصي دارد بدين ترتيب كه ماده متراكمي در سيتوپلاسم مجاور ان جمع ني شود . ميتوكندريها معمولا كوچك ، بيضي يا كروي و تاجهاي انها ، هم به شكل لوله اي و هم به شكل تيغه اي است . دستگاه گلژي ممكن است خيلي بزرگ باشد و در حالي كه اغلب  دور هسته قرار دارد ممكن است متعدد با ديكتيوزومهاي پراكنده در قسمتهاي مختلف پريكاريون باشد . يكي از خصوصيات پريكاريون وجود ماده يا ذرات نيسل است كه قسمت بازوفيل سيتوپلاسم است . ذرات نيسل بطور وسيعي در سيتوپلاسم پراكنده ، در نورونهاي حركتي درشت فراوان و در نورونهاي حساسه مقدار ان كمتر است . اجسام نيسل عبارتند از : كيسه هاي كوتاه و پهن رتيكولوم دانه دار با ريبوزومها و پلي زومها در سيتوپلاسم مجاور . اين ذرات در دندريت نيز موجودند اما در اكسون و قطب اكسوني كه ناحيه مخروطي شكل روشني در شروع اكسون از پريكاريون است وجود ندارند . بطور كلي معتقدند كه توسعه وسيع رتيكولوم دانه دار همراه با نوكلئولهاي درشت و ميتوكندريهاي فراوان به سنتز پروتئين مربوط مي شود . اين ماده سپس به قسمتهاي مختلف سلول از جمله دندريت و اكسون مي رود . رتيكولوم بدون دانه معمولا در پريكاريون وجود ندارد اما چند عدد لوله باريك ممكن است در بعضي از دندريتها وجود داشته باشد .

دومين خصوصيت ورونها وجود نوروفيبريلها در تمام سيتوپلاسم است كه به داخل دندريت و اكسون كشيده شده اند . دسته هاي فيبريل ممكن است منشعب باشند ولي تك تك فيبريلها منشعب نيستند . اين دسته ها از پريكاريون تا نوك استطاله ها امتداد دارند . ميكروسكوپ الكترونيك نشان مي دهد كه در اين دسته ها هم ميكروتيوبول ( نوروتيوبول ) و هم ميكروفيلمنت ( نروفيلمنت ) وجود دارد . ميكروتيوبولها شبيه ميكروتيوبولهاي سلولهاي ديگر ، به قطر 25 نانومتر اما ممكن است در محور خالي خود داراي يك فيلمنت نازك مركزي باشند . قطر ميكرفيلمنتها 7 تا 10 ميكرون است . اعتقاد بر اين است كه هر دوي اين ساختمانها به انتقال يونها و متابوليتها اختصاص دارند و همچنين عاملي براي پشتيباني و برقراري شكل سلول هستند . سانتريول در سلولهاي عصبي كه مي دانيم قادر به تقسيم نيستند واضح نيست اما اگر وجود داشته باشند معمولا در محيط سلول و مجاور به يك مژه واحد قرار مي گيرد . يك مژه واجد كه از يك جسم قاعده اي خارج مي شود اغلب موجود است . در سوللهاي تخصص يافته تري مثل نورونهاي دوقطبي ميله اي و مخروطي  شبكيه چشم ، مژه تغيير شكل يافته اي وجود دارد كه داراي يك نقش حساسه است . ليزوزومهاي اوليه معمولا موجود است و محل انها بيشتر نزديك دستگاه گلژي و كار انها هيدروليز محصولات انتهايي متابوليسم سلولي و شايد شكستن باشد . با افزايش سن تعداد ليزوزومهاي ثانوي افزايش مي يابد و بعضي از انها رنگدانه ليپوفوشين است . عكس العمل ذرات نيسل نسبت به ضايعه نورون اختصاصي است و بدين ترتيب است كه ذرات نيسل ظاهرا شكسته شده و در سرتاسر نوروپلاسم پراكنده مي شود و باعث تيره شدن نوروپلاسم مي گردند . اگر چني حادثه اي به دنبال ضايعه اكسون پديدار گردد ، راكسيون نيسل يا تحريك ابتدايي سلول عصبي ناميده مي شود . اگر حل شدن ذرات نيسل مربوط به ضايعه خود نورون باشد ، كروماتولايزيس نام دارد .

انكلوزيونهاي سيتوپلاسميك :

قطرات چربي معمولا در پريكاريون مشاهده مي گردد كه يا يك ماده ذخيره اي است و يا محصولي ناشي از متابوليسم عادي يا پاتولژيك سلول . گليكوژن اگرچه در سلولهاي جنيني موجود است اما در سوللهاي بالغ وجود ندارد . دانه هاي پيگمان از انواع مختلف بطور وسيعي در سلول گسترده اند . ذرات ليپوفوشين كه احتمالا ليزوزومهاي ثانويه هستند در نورونهاي بزرگ يافت مي شود و با افزايش سن بر تعدادشان افزوده مي شود . رنگ اين دانه ها زرد متمايل به قهوه اي است . رنگدانه ملانين كه بصورت دانه هاي سياه متمايل به قهوه اي است در سلولهاي قسمتهاي بخصوصي نظير ماده سياه مغز مياني ، در گانگليونهاي نخاعي و سمپاتيك و در Locus Ceruleus در كف بطن چهارم وجود دارد . رنگدانه هاي محتوي اهن كه با روش ابي پروس مشخص مي گردند در نورونهاي قسمتهاي مختلفي نظير گلوبوس پاليدوس يافت مي شود و نظير دانه هاي ليپوكروم با افزايش سن تعدادشان افزوده مي شود .

استطاله هاي سلول عصبي :

استطاله ها يا الياف موجود در نورونها كه از مشخصات قابل توجه انهاست ، اولا راههايي براي هدايت امواج عصبي هستند ثانيا در محل تماس سلولها سطح وسيعتري برقرار مي كنند . اين استطاله ها زوايد سيتوپلاسمي جسم سلول عصبي است و در هر سلول عبارت است از يك اكسون و يك يا چند دندريت . دندريتها هدايت كننده امواج به طرف سلول و اكسون امواج را از سلول به خارج مي برد .

ذرات نيسل

Nissl Bodies

جسمك قاعده اي

Basal Body

كروماتولايزيس

Chromatolysis

ماده سياه

Substantia Nigra

ساختمان دندريت در نورونهاي گانگليونهاي حساسه كه تعداد ان واحد است شبيه اكسونهاي سيستم عصبي محيطي است . چنين دندريتي به سلولهاي گانگليوني يك قطبي و دوقطبي متعلق هستند . در سلولهاي چند قطبي دندريتهاي كوتاه ، متعدد ، پرشاخه و فاقد غلاف ميلين است . اين زوايد در شروع ضخيمتر و در خالي كه داراي اشكال و اندازه هاي متفاوت هستند ، اغلب فاقد سطح منظم مي باشند زيرا با زوايد كوچك و فراوان خار مانندي به نام خارهاي دندريتي پوشيده شده اند . شاخه هاي اصلي يك دندريت داراي ميكروتيوبولها ، مقداري ميكروفيلمنت ، ميتوكندريهاي دراز ، تعداد كمي لوله هاي پهن رتيكولوم بدون دانه و اجسام نيسل است . اجسام نيسل وارد شاخه هاي انتهايي نمي شوند . خارهاي دندريتي كه معمولا حدود 0.2 ميكرون طول انهاست ، داراي يك ساقه باريك و يك انتهاي حجيم با مقداري ماده فيلامانتوز مي باشند . خارهاي دندريتي در داخل داراي ساختمان خاصي است كه از كيسه هاي پهن درست شده است و بين كيسه ها ماده متراكم تيغه اي شكلي وجود دارد . خارها محل اكثر سيناپسهاي بين اكسون و دندريت است و بدين طريق نورون اصلي با تعداد زيادي نورونهايي كه بطور عملي به ان مربوطند تماس مي يابد و امواج را دريافت مي كند . تعداد ، ميزان انشعاب و طول دندريتها از نوروني تا نورون ديگر متغير است و مربوط به اندازه پريكاريون نمي باشد . دندريتها مقدار زيادي از نوروپيل ( شبكه درهم بافته از استطاله هاي سلولهاي عصبي و نوروگلي ) سيستم عصبي مركزي را تشكيل مي دهند .

اكسون :

اكسون يا استوانه محوري منفرد است و معمولا از ناحيه اي مخروطي شكل به نام قطي اكسوني در محيط سلول شروع مي شود . اين محل فاقد ماده كروموفيل است ولي توده نوروفيبريلها از ان گذشته و وارد اكسون مي گردند . در اكسون ماده كروموفيل وجود ندارد ، اكسون باريكتر و معمولا خيلي درازتر و مستقيم تر از دندريتهاي همان نورون است . قطر اكسونها از يك تا چندين ميكرون متغير و طول انها بين يك ميليمتر تا يك متر و بيشتر مي باشد . در طول اكسون ممكن است شاخه هاي طرفي وجود داشته باشد كه معمولا با زاويه قائمه در نزديكي قطب اكسوني از اكسون خارج مي شوند . سطح اكسون صاف و برخلاف دندريت قطر ان ثابت است . در انتها اكسون به انشعابات شاخه مانندي به نام شاخه هاي انتهايي تقسيم شده و با جسم سلول يا دندريت يا اكسون يك يا چند نورون ، در محل سيناپس تماس مي گيرد . در بعضي موارد شاخه هاي انتهايي انقدر تعدادشان زياد است كه مانند سبدي نوروني را كه به ان ختم مي شوند احاطه مي كنند . اكسون با غلافهايي ممكن است پوشيده شود . غشايي كه اكسون را مي پوشاند در امتداد غشا جسم سلول بوده و درون اكسون ميتوكندريهاي دراز ، معدودي ساختمانهاي لوله اي شكل مربوط به رتيكولوم بدون دانه ، ميكروتوبولهاي فراوان و ميكروفيلمنتها وجود دارد ( ميكروفيلمنتها در اكسونهاي بزرگتر كه امواج را سريعتر از اكسونهاي كوچكتر هدايت مي كنند فراوانتر است ) .

امروزه عموما پذيرفته اند كه جسم سلول عصبي با ارگاستوپلاسم وسيع خود دائما پروتوپلاسم جديد مي سازد كه در استطاله ها كه خود فاقد قدرت پروتئين سازي هستند جريان مي يابد و جانشين پروتوپلاسم مصرف شده در متابوليسم مي گردد . راه انتشار اين پروتئين جديد احتمالا نوروتيوبولهاست و سرعت جريان ان حدود يك ميليمتر در روز تخمين زده مي شود .

انواع نورون :

نورونها بر اساس تعداد دندريت يك قطبي يا چند قطبي مي باشند . شكل و اندازه انها نيز كاملا متغير است . بعضي از انواع نورونها در زير بيشتر توضيح داده مي شود :

نورون نوع يك گلژي :

اكثر اين نورونها داراي دندريت هاي فراوان و اكسونهاي بسيار طولاني هستند كه در ماده خاكستري سيستم عصبي مركزي از سلول خارج و وارد ماده سفيد مي گردند . الياف بعضي از انها از سيستم عصبي مركزي خارج مي شوند و بصورت الياف عصبي محيطي در مي ايند . اين گروه شامل نورونهايي هستند كه اكسون انها در اعصاب محيطي شركت مي كنند و همچنين راههاي اصلي مغز و نخاع را تشكيل مي دهند . اين نورونها امواج عصبي را به نقاط دور هدايت مي كنند .

نورون نوع دو گلژي :

نورونهايي ستاره شكل با اكسونهاي كوتاه و دندريتهاي منشعب متعدد مي باشند . اين نورونها در قشر مغز و مخچه و شبكيه چشم فراوان است . شكل و اندازه انها بسيار متفاوت است . از قبيل اشكال كروي ، بيضي ، گلابي ، دوكي و چند ضلعي اما همگي داراي استطاله هاي متعدد اشعه واري هستند كه به انها منظره ستاره اي شكلي مي دهند . كار اين نورونها جمع كردن تحريكات و منتشر كردن انها به تعداد زياد نورونهاي ديگر است .

دندریت

Dendrites

خارهای دندریتی

Dendritic Spines

نوروپیل

Neuropil

اکسون

Axon

قطب اکسونی

Axon Hillock

شاخه انتهایی

Telodendria

غشای پوشاننده اکسون

Axolemma

نورونهای یک قطبی :

نورونهاي يك قطبي حقيقي فقط داراي يك اكسون بوده ، در افراد بالغ بطور محدود وجود دارند ولي در سيستم عصبي در حال تكامل فراوانترند . از نورونهاي يك قطبي انچه بيشتر معمول است نورونهاي يك قطبي كاذب مي باشد كه در اصل دوقطبي هستند ولي در موقع تشكيل ، اكسون و دندريت انها پهلوي يكديگر قرار مي گيرند و در يك نقطه از سلول خارج مي گردند و تا فاصله اي همراه يكديگر هستند و سپس از هم جدا مي شوند . اين نورونها در گانگليونهاي مغزي و نخاعي وجود دارند .

نورونهاي دوقطبي :

اين سلولها داراي يك اكسون و يك دندريت در دو قطب مقابل يكديگرند و در اپي تليوم بويايي ، شبكيه چشم و در بعضي گانگليونهاي حساسه مخصوص وجود دارند .

نورونهاي چند قطبي :

نورونهاي چند قطبي كه فراوانترين نورونهاست بر اسا وضع دندريتهاي خود داراي اشكال متفاوتي بوده و بيشتر هرمي و ستاره اي شكل هستند .

سلولهاي پوركنژ :

اين سلولها كه فقط در لايه مياني قشر مخچه يافت مي شوند داراي شكل بخصوصي هستند ، بدين معني كه جسم سلول به شكل بطري بوده و از قطب باريك ان دندريتها نظير شاخه هاي درخت جدا مي شوند . دندريت واحد گاهي اوقات به دو شاخه تقسيم مي شود . انشعابات دندريتها وسيع است اما تماما در يك سطح واقعند . از قطب عريض سلول يك اكسون كوچك خارج مي شود .

گانگليونها :

اجتماع جسم سلولهاي عصبي در خارج از سيستم عصبي مركزي گانگليون ناميده مي شود . البته تمام گانگليونها خارج از سيستم عصبي مركزي نيستند . همين اجتماع در داخل سيستم عصبي مركزي ، هسته نام دارد . گانگليونها شامل دو گروه اصلي به نام گانگليونهاي مغزي نخاعي ( گانگليونهاي حساسه ) و گانگليونهاي خودكار ( گانگليونهاي حركتي احشايي ) است .

ساختمان عمومي گانگليونها :

اندازه گانگليونها بسيار متفاوت است و از انواع بسيار كوچك محتوي فقط معدودي سلولهاي عصبي تا گانگليونهاي بسيار محتوي 50 هزار سلول و بيشتر تغيير مي كند . هر گانگليون داراي يك كپسول همبندي است كه در گانگليونهاي بزرگ ممكن است كاملا متراكم باشد . در ادامه كپسول ، يك شبكه همبندي ظريف متشكل از تيغه هاي ظريف الياف گلاژن و رتيكولر درون گانگليون گسترش مي يابد . در فواصل شبكه عروق و سلولهاي عصبي قرار دارند . علاوه بر جسم سلولهاي عصبي ، الياف عصبي ( اكسونها و دندريتها ) با غلافهاي پشتيبان انها نيز وجود دارد و هر سلول گانگليوني داراي غلافي متشكل از يك لايه سلولهاي مكعبي به نام كپسول يا سلولهاي اقماري است .

گانگليونهاي مغزي – نخاعي :

گانگليونهاي نخاعي برجستگي هايي دوكي يا كروي واقع در ريشه خلفي اعصاب نخاعي هستند . گانگليونهاي مغزي نيز به همين شكل در مسسير اعصاب مغزي قرار دارند . سلولهاي گانگليوي از نوع يك قطبي كاذب ، كه شكل انها كروي است و داراي استطاله واحدي به نام اكسون است كه پس از خروج از جسم سلول كمي دور خود مي پيچد و به شكل كلاف در مي ايد . در فاصله اي از جسم سلول عصبي اين فيبر عصبي وارد دسته هاي الياف شده ، يك استطاله كه قدري ضخيم تر است وارد عصب نخاعي يا مغزي  مي گردد و به محيط مي ايد و وارد يك عضو گيرنده مي شود . استطاله ديگر كه باريك تر است وارد سيستم عصبي مركزي مي گردد . از لحاظ بافت شناسي هر دو استطاله ساختمان مشابهي دارند . جسم سلولها كه معمولا به شكل گروهي در محيط گانگليون قرار دارند ، توسط دسته هاي الياف از يكديگر مجزا مي گردند . قطر جسم سلولها ممكن است فقط 15 تا 25 ميكرون باشد و استطاله ان بدون ميلين است . سلولهاي بزرگتر به قطر تا 100 ميكرون و استطاله انها داراي ميلين مي باشد . هر سلول با يك لايه سوللهاي كوچك پهن يا مكعبي كوتاه به نام سوللهاي اقماري يا امفي سيت ( سلول احاطه كننده ) مترادف با سلولهاي نوروگلي سيستم عصبي مركزي احاطه شده اند .

گانگليونهاي خودكار :

اين گانگليونها برجستگي هايي هستند در طول زنجيره سمپاتيك و شاخه هاي ان و همچنين در جدار احشايي كه داراي سيستم عصبي خودكار مي باشد . در محل اخير گانگليونها ممكن است بسيار كوچك باشند . اكثر سلولهاي عصبي ان چند قطبي و ستاره اي شكل ولي ممكن است معدودي سلولهاي يك قطبي و دوقطبي نيز وجود داشته باشد . بطور كلي سلولها كوچكتر از سلولهاي گانگليونهاي مغزي نخاعي و قطرشان حدود 15 تا 45 ميكرون است . دندريت اين سلولها ممكن است به دور خور بپيچد و كلافه اي شكل شود و در داخل يا خارج كپسول قرار گيرد . در عين حال بعضي سلولها بخصوص در گانگليونها كوچك در ديواره احشا فاقد كپسول اند . در چنين مواردي سلولهاي كوچك دوكي شكل نظير فيبروبلاستهاي كوچك جانشين سلولهاي كپسول مي گردند . در گانگليونهاي خودكار اكسونها معمولا بدون ميلين و برخلاف اكسون گانگليونهاي مغزي نخاعي تمايلي به تشكيل دسته هاي الياف ندارند . بعضي از سولهاي گانگليونهاي خودكار كاملا تغيير شكل يافته اند مثل سلولهاي قسمت مركزي غده فوق كليوي كه فاقد دندريت و اكسون است ولي داراي دانه هاي ترشحي از نوع كاتكولامينهاست كه با تحريك سلول وارد خون مي شوند .

سلولهای پورکنژ

Purkinje Cell

سلولهای اقماری

Satellite Cells

سلولهای اقماری یا آمفی سیت

Amphicyte

ستیغ عصبی

Neural Crest

کبد سنگین ترین غده به وزن 1.5 کیلو یا بیشتر به قوام نرم و محل ان در زیر دیافراگم در قسمت راست بالای شکم است . رنگ ان در حالت تازه قرمز تیره یا قهوه ای متمایل به قرمز که علت جریان خون خیلی زیاد ان است . نه تنها خون شریانی از شریان سیلیاک بلکه خون لوله گوارش را از طریق ورید پورت دریافت می کند . خون وریدی ان به ورید اجوف تحتانی وارد می شود بنابراین کبد سر راه جریان وریدی روده قرار دارد . تمام مواد جذب شده از روده به استثنای چربی که بیشتر توسط سیستم لنفاوی منتقل می گردد به کبد وارد می شوند . علاوه بر هضم و جذب شده که در کبد تلفیق شده و ذخیره می گردد خون ورید پورت مواد سمی مختلفی را به کبد می اورد که در انجا یا خنثی شده و یا بوسیله کبد دفع می شوند . صفرا که توسط مجاری خارج کننده وارد دوئودنوم می گردد از یک طرف به علت داشتن املاح صفراوی که برای هضم ضروری است یک نوع ترشح و از طرف دیگر به علت داشتن مواد زاید و حتی مضر که سرانجام توسط مدفوع دفع می گردند یک ماده دفعی می باشند . محل ورود ورید پورت و شریان کبدی به کبد و محل خروج مجاری کبدی ( صفراوی ) از کبد ناحیه ای به نام ناف کبد است که یک شیار عرضی در سطح تحتانی کبد است . بقیه کبد توسط کپسولی همبندی لیفی به نام کپسول گلیسون پوشیده شده و از ان تیغه های نازکی در محل ناف به کبد وارد شده و ان را به لوبها و لوبولها تقسیم می کند . در بعضی از حیوانات مثل خوک مقدار بافت همبند خیلی بیشتر از کبد انسان است . منطقه وسیعی از کپسول کبد توسط پریتوان پوشیده شده ولی در یک منطقه که تماس مستقیم با دیافراگم و احشا دیواره خلفی شکم دارد فاقد پریتوان است .

طرح عمومی ساختمان کبد :

با بزرگ نمایی کم میکروسکوپ میبینیم پارانشیم کبد از توده های سلولهای اپی تلیال ( هپاتوسیتها ) به شکل صفحات پیوند شده به هم و منشعب از یکدیگر که یک شبکه سه بعدی می سازند , تشکیل شده است . بین صفحات سلولی عروق خونی سینوزوئیدی قرار دارند و از این لحاظ ساختمان کبد شبیه غدد اندوکرین است . در ساختمان کبد همچنین مناطقی به نام فضا یا کانال پورت وجود دارد که محتوی یک شاخه از ورید پورت , یک شاخه از شریان کبدی و یک مجرای صفراوی و اغلب یک رگ لنفاوی است و مجموعا درون مقدار کمی بافت همبند قرار دارند . فضاهای پورت طوری قرار گرفته اند که حدود لبولهای بافت کبدی را مشخص می کنند . چنین لبولی , لبول کلاسیک یا لبول هپاتیک نام دارد و در محیط خود دارای چندید فضای پورت و در مرکز دارای یک ورید مرکزی است که شاخه ای از ورید اجوف تحتانی است و در اطراف ان صفحات پرانشیمی کبد نظیر چرخ درشکه , اشعه وار متوجه اطراف لبول می شوند . این واحد ساختمانی هزاران بار در کبد تکرار می شود . از انجا که عروق اواران ( ورید پورت و شریان کبدی ) در محیط لبول و عروق وابران ( ورید مرکزی ) در مرکز لبول قرار دارند معلوم می شود که جریان خون از محیط توسط سینوزوئیدهای بین طنابهای سلولی به طرف مرکز لبول یعنی ورید مرکزی است . از طرف دیگر ترشح صفرا از سلولهای کبدی به مجاری کوچک محیط لبولهاست . با بزرگ نمایی بیشتر میبینیم که هر طناب سلولی از یک تا دو ردیف سلول کبدی تشکیل شده و بین انها مجاری ظریفی به نام کانلیکولهای صفراوی وجود دارند که ترشحات خود را در محیط لبول به مجاری صفراوی می ریزند . این کانلیکولهای صفراوی فضاهای ساده ای بین سلولهای رتیکولر اندوتلیال پوشیده شده و سلولها درون شبکه ای از الیاف رتیکولر ظریف قرار دارند بنابراین سلولهای سینوزوئیدها و سلولهای خونی درون سینوزوئیدها .

ناف کبد

Porta Hepatis

کپسول گلیسون

Capsule of Glisson

فضا یا کانال پورت

Portal Areas or Portal Canals

لبول کلاسیک یا هپاتیک

Classical or Hepatic Lobule

لبولهای کبدی

لبول کلاسیک یا هپاتیک که به ان اشاره شد یک منشور چند ضلعی به ابعاد 2*1 میلیمتر است و معمولا در مقطع عرضی , شش ضلعی با یک ورید مرکزی در مرکز و فضاهای پورت در زوایای منشور می باشد . حدود لبول در انسان برخلاف بعضی از پستانداران مثل خوک , مشخص نیست . بندرت در انسان در هر یک از شش زاویه یک فضای پورت وجود دارد . بدیهی است چنین لبولی شبیه لبول غدد اگزوکرین که در انها یک مجموعه بافتی , ترشحات خود را وارد یک مجرا می کنند و حدود لبول با بافت همبند کاملا مشخص می گردد , نیست اما لبول کلاسیک دارای نکات عملی مهمی است از این جهت که یک واحد ساختمانی است و از ان خون وارد یک ورید لبولی ( مرکزی ) می گردد و دیگر اینکه شکل ان بوسیله جریان خونش تعیین می شود . روشن است که قسمتهای محیطی لبول یعنی قسمتهایی که به ورید پورت و شریان کبدی نزدیک است با مواد غذایی و اکسیژن بیشتری تغذیه می شود تا قسمتهای مرکزی لبول .

معیارهای دیگری نیز برای بیان واحد عملی کبد به کار می رود . مثلا لبول پورتال که مرکز ان فضای پورت و شامل قسمتی از بافت کبد است که صفرای خود را وارد مجرای صفراوی همان فضای پورت می کند . بنابراین چنین لبولی در مقطع عرضی به شکل مثلث بوده و شامل قسمتهایی از سه لبول کلاسیک مجاور است و در هر یک از زوایای خود دارای یک ورید مرکز لبولی است . اما از لحاظ پاتولژیک ضایعات کبد به جریان خون ان مربوط می شود و لذا بر این اساس اکنون واحد ساختمانی کوچکتری توضیح داده می شود به نام آسینوس کبدی یا واحد عملی کبد . همانطور که قبلا گفته شد بندرت در هر زاویه لبول کلاسیک یک فضای پورت وجود دارد . این نقایص توسط شاخه های عروقی که با زاویه قائمه از عروق فضای پورت مجاور جدا شده و در حد بین لبولهای کلاسیک مجاور قرار می گیرند تامین می شود . منطقه ای را که عروق تغذیه کرده و صفرا از ان خارج می شود در مقطع عرضی لوزی شکل بوده , دو ورید مرکزی در دو قطب مقابل و شاخه های عروق فضای پورت از میان این لوزی می گذرد .

پارانشیم کبد ( سلولهای کبدی ) :

سلولهای پارانشیمی یا سلولهای کبدی ( هپاتوسیتها ) صفحات متخلخل منشعب و متصل به هم که اسفنجی شکل است تشکیل داده و بین انها فضاهای سینوزوئیدی قرار دارد . این صفحات از محیط لوبول کلاسیک اشعه وار به طرف ورید مرکزی ان کشیده می شوند . به جز در نقاط انشعاب یا پیوند به هم , ضخامت صفحات سلولی معمولا یک سلول است و البته هر سلول پارانشیمی توسط چندین سلول دیگر موجود در یک صفحه سلولی محدود می شود . دور فضاهای پورت , سلولهای کبدی لایه ای به ضخامت یک سلول تشکیل می دهند که در مقابل بافت همبند اطراف فضاهای پورت قرار دارد و صفحه محدود کننده نامیده می شود . سلولهای صفحه محدود کننده کوچکتر از سلولهای قسمتهای مرکزی لبول می باشند و رگهای خونی ( شاخه های شریان هپاتیک و ورید پورت ) و شاخه های مجاری صفراوی از انها می گذرد . سلولهای کبدی سلولهایی چند ضلعی دارای شش سطح یا بیشترند و اندازه انها 20 تا 35 میکرومتر و پرده سلولی مشخص دارند . سطوح سلول یا خارجی هستند و به یک فضای سینوزوئیدی مربوط می شوند در حالتی که به سلولهای مجاور چسبیده اند و یا بین انها بعضی به طور نسبی از سلولهای مجاور فاصله داشته و اندازه انها از سلولی به سلول دیگر متفاوت بوده و پلی پلوئید می باشند . بندرت سلولها دو هسته ای یافت می شود . هسته ها از نوع وزیکولر با دانه های کروماتینی واضح پراکنده و یک یا چند نوکلئول است . میتوز در سلولهای بالغ کبدی نادر ولی به دنبال ضایعه و ترمیم کبد به فراوانی در ان یافت می شود .

سیتوپلاسم سلولهای کبدی بسته به فعالیت عملی ان مخصوصا از لحاظ ذخیره گلیکوژن و چربی دچار تغییرات قابل توجهی می شوند . این دو ماده در ضمن تهیه برشهای معمولی از بین می روند اما به علت به جا گذاشتن فضاهای نامنظم ( گلیکوژن ) و واکوئولهای کروی ( چربی ) به سلول منظره تور مانندی می دهند . در تمام سلولها توده بازوفیلی وجود دارد که معمولا میزان ان به حدی است که به سیتوپلاسم راکسیون مختصر بازوفیلی می دهد . میتوکندریها کوچک ولی در تمام سیتوپلاسم فراوانند . دستگاه گلژی معمولا قابل رویت می باشند و نزدیک به هسته یا در محیط و مجاوریک کانالیکول صفراوی قرار دارد .

لبول پورتال

Portal Lobule

آسینوس کبدی

Liver Acinus

واحد عملی کبد

Functional Unit

صفحه محدود کننده

Limiting Plate

ساختمان دقیق سلول کبدی

هسته سلولهای کبدی مشخصات بخصوصی ندارند ولی اندازه انها به علت پلی پلوئیدی بسیار متفاوت است و 25 درصد سلولها دوهسته ای می باشند . در سیتوپلاسم رتیکولوم دانه دار و بدون دانه هر دو واضح بوده و در نقاطی این دو به یکدیگر ارتباط می یابند . رتیکولوم دانه دار معمولا بصورت گروه هایی متشکل از سه تا پانزده کیسه موازی بوده که انتهای هر یک متسع می باشد . علاوه بر ریبوزومهای متصل به این پرده ها , پلی زومها چه بصورت ازاد و چه بصورت متصل به پرده ها وجود دارند . رتیکولوم بدون دانه بصورت شبکه ای از لوله های منشعب و متصل به یکدیگر است و اغلب در امتداد رتیکولوم دانه دار بوده و ممکن است دارای گلوبولهایی به قطر 30 تا 40 نانوممتر متشکل از لیپوپروتئینهای سرم با تراکم پایین باشد . دستگاه گلژی معمولا متعدد بوده , نزدیک هسته و مجاور کانالیکولهای صفراوی قرار دارد و هر یک از معدودی صفحات پهن کنار هم تش کیل می شود . نزدیک کانالیکول صفراوی اجسام پیش صفراوی متراکمی به قطر 0.2 تا 0.5 میکرون دارای هیدرولازهای اسید وجود دارند که بعدا صفرا را می سازند . در همین منطقه پراکسی زومها یا میکروبادیها نیز وجود دارند که ساختمانهایی گرد به قطر 0.2 تا 0.8 میکرومتر , دارای پرده می باشند و در بسیاری از گونه ها ( اما نه در انسان ) دارای یک ساختمان کریستال هستند . لیزوزومها نیز وجود دارند که از لحاظ شکل متغیرند و ممکن است دارای لیپوفوشین باشند . میتوکندریها فراوان و معمولا رشته ای شکل هستند . ذرات گلیکوژن همراه با رتیکولوم بدون دانه بوده و معمولا بصورت توده نامنظم یا منظم و گل مانند ( ذرات الفا ) تا قطر 0.1 میکرومتر متشکل از ذرات 200 تا 300 انگسترومی به نام ذرات بتا می باشند . چربی ممکن است بصورت قطرات گرد اسموفیل با اندازه های متغیر وجود داشته باشد .

غشا هپاتوسیت به ضخامت حدود 7.5 نانومتر و در بعضی نقاط دارای خصوصیاتی می باشند . هپاتوسیت در سطح مجاور با سینوزوئیدها توسط فضای باریکی به نام فضای اطراف سینوزوئیدی یا فضای دیس از جدار سینوزوئید فاصله دارد . در این سطح غشا سلول کبدی دارای میکروویلی فراوان دراز و سیتوپلاسم مجاور دارای واکوئولها و وزیکولهاست . این وضعیت سطح وسیعی را برای جذب و توشح ایجاد می کند . در بعضی نقاط که الیاف همبندی درون فضای دیس وجود دارند میکروویلی یافت نمی شود . غشا هپاتوسیتهای مجاور در فصل مشترک خود دارای نامنظمی بوده و بندرت دارای دسموزوم است . در قطب صفراوی دو پرده موجود در محل فصل مشترک سلولها از یکدیگر جداست و یک مجرای بین سلولی به نام کانالیکول صفراوی به عرض معمولا یک تا دو میکرون تشکیل می شود . میکروویلی از غشا دو سلول وارد مجرای کانالیکولها شده و فصل مشترک در هر طرف توسط یک دسموزوم تقویت می شود . محل اتصال کانالیکولهای صفراوی با مجاری صفراوی را به اسانی نمی توان مشخص کرد .

در محیط لوبول کانالیکول صفراوی ترشحات خود را وارد بن بستهای انتهای کوچکترین مجاری صفراوی می کند . این دیورتیکولها در مقابل سلولهای صفحه محدود کننده قرار دارد و سپس به صورت لوله کوچکی به جدار خیلی نازک ادامه می یابد . این لوله های کوتاه که مجاری کوچک صفراوی یا کولانژیول نام دارند به نوبه خود وارد مجاری صفراوی فضای پورت می شوند . مجاری صفراوی نسبت به کولانژیولها دارای جدار ضخیمتر و مجرای وسیعتری هستند .

کانالیکولهای صفراوی :

کانالیکولهای صفراوی را ندرتا در طریقه هماتوکسیلین ائوزین بصورت حفرات کوچکی بین سلولها مجاور می توان دید اما به طریق اختصاصی مثل راکسیون گوموری برای فسفاتاز الکالن یا رسوب نقره بهتر مشخص می شوند . این مجاری یک شبکه سه بعدی بین سلولهای کبدی تشکیل می دهند که جدار انها غشای سلول کبدی است . محل اتصال کانالیکول صفراوی با مجرای صفراوی که در محیط لوبول قرار دارد به اسانی قابل رویت نمی باشد . وسیله اتصال این دو قسمت یک مجرای بینابینی به نام یا کانال هرینگ است . در محیط لوبول به جای سلولهای کبدی سازنده جدار کانالیکول , به تدریج سلولهایی ظاهر می شوند که کوچکتر , روشن , به هسته های تیره و دارای ارگانلهای کمی هستند . این سلولها که متعلق به کانال هرینگ می باشند با غشا پایه مشخصی محدود شده اند . منفذ این کانالها عاقبت در فضای پورت به منفذ مجاری صفراوی متصل می شود .

اجسام پیش صفراوی

Peribiliary Bodies

سینوزوئید

Perisinusoidal Space

دیس

Space of Disse

بن بست

Diverticulae

مجاری کوچک صفراوی

Bile Ductules

کولانژیول

Cholangioles

مجاری صفراوی

Bile Ducts

کانل هرینگ

Ductule or Canal Hering

عروق خونی داخل لوبول :

سینوزوئیدها :

سینوزوئیدها رساننده خون به لبول کبدی هستند که اسفنج فشرده ای بین صفحات سلولی کبد تشکیل می دهند . خون در محیط لوبول از شاخه های بین لبولی ورید پورت و شریان کبدی وارد سینوزوئید می شود , سپس اشعه وار از سینوزوئیدها می گذرد و توسط ورید مرکز لبولی از لبول خارج می گردد . سینوزوئیدها با مویرگها تفاوت دارند زیرا دارای قطر بیشتری هستند ( 9 تا 12 میکرومتر ) و سلولهای جدار انها با اندوتلیومهای دیگر تفاوت دارند . غشای پایه اطراف سینوزوئید ناکامل بوده و دو نوع سلول اصلی با اشکال بینابینی در جدار سینوزوئیدهای کبد بالغ وجود دارد که عبارت است :

سلول اندوتلیال :

این سلول دارای یک هسته دراز کوچک تیره با سیتوپلاسم خیلی نازک است . سیتوپلاسم ممکن است با استطاله سیتوپلاسمیک سلولهای مجاور شبیه خود یا با سلولهای نوع دوم درگیر شود و حتی ممکن است استطاله ها روی هم قرار گیرند . ارگانلها کم و کوچکند اما وزیکولهای میکروپینوسیتوزی فراوانند . به نظر می اید پوشش اندوتلیال سینوزوئیدها ناکامل بوده و بین سلولهای مجاور شکاف وجود داشته و سیتوپلاسم نازک انها دارای سوراخ باشد . این سوراخها بصورت گروهی بوده و به منطقه منظره غربالی شکلی می دهد . سوراخهای فوق از سوراخهای موجود در اندوتلیوم مویرگهای نوع 2 بزرگتر بوده ( حدود 100 نانومتر ) و توسط دیافراگم بسته نمی شوند .

سلولهای بیگانه خوار کوپفر :

این سلولها داراری هسته بزرگتر و کمرنگتر و سیتوپلاسم بیشتر بوده و استطاله های انها وارد سینوزوئید می شوند و حتی از میان ان می گذرند . سلولهای فوق شدیدا بیگانه خوار بوده اغلب دارای رنگدانه , اریتروسیتهای بلعیده شده دژنره دانه های پیگمان و همچنین دانه های اهن می باشند و به خاطر خاصیت بیگانه خواری می توان انها را با تزریق رنگهای حیاتی تشخیص داد . اگر چه تمام سوللهای پوشاننده سینوزوئیدها بیگانه خوار نیستند ولی احتمالا در صورت نیاز سلولهای ستاره ای شکل کوپفر با دیفرانسیاسیون از سلولهای اندوتلیال ابتدایی افزایش می یابند . معمولا در محل اتصال سینوزوئیدها به ورید مرکزی یا به شاخه های پایین لبولی بزرگتر ورید کبدی , یک مکانیسم انقباض اسفنگتری جریان خون لوبول را کنترل می کند . میکروسکوپ الکترونی نشان می دهد با به کار بردن روشهای مختلف اماده سازی مواد ذره ای شکل کوچک که به ورید پورتال تزریق شده اند به سرعت وارد فضای دیس گردیده اند .

وریدهای مرکز لوبولی :

این وریدها در مرکز لوبولها واقع شده و کوچکترین شاخه های وریدهای کبدی می باشند که وارد وریدهای بزرگترپایین لوبولی شده و وریدهای اخیر پس از اتصال به یکدیگر تبدیل به وریدهای جمع کننده می شوند و شاخه هایی از وریدهای هپاتیک می باشند . وریدهای هپاتیک مستقیما وارد ورید اجوف تحتانی می شوند . سینوزوئیدها معمولا وارد ورید مرکز لوبولی شده اما معدودی نیز احتمالا به طور مستقیم به وریدهای پایین لوبولی باز می شوند .

فضاهای پورت :

این فضا ها توسط مقدار کمی بافت همبند لیفی محاصره شده و محتوی شریان کبدی , ورید پورت , مجرای صفراوی ( تریاد پورتال ) و معمولا یک رگ لنفاوی می باشند . معمولا بزرگترین جز این تریاد شاخه ورید پورت است که جدار نازکی دارد . کوچکترین ان شریان یا ارتریولی است که شاخه ای از شریان هپاتیک می باشد . معمولا ممکن است مضاعفی از تریادهای فوق مشاهده گردد . عروق لنفاوی بصورت شکافهای پوشیده با اندوتلیوم است . اجزای فضای پورت هرچه به ناف کبد نزدیکتر باشد بزرگتر بوده و با بافت همبند لیفی قویتری احاطه می شوند . مجاری صفراوی بزرگتر با اپیتلیوم منشوری پوشیده می شوند . در فضاهای پورت کوچک , از ورید پورت ونولهای کوچکتری تولید شده که شاخه های طرفی انها بین لوبولها قرار می گیرند . از عروق اخیر شاخه های انتهایی بوجود امده که صفحه محدود کننده متشکل از سلولهای کبدی را سوراخ می کنند و مستقیما به داخل سینوزوئیدها باز می شوند . شاخه های انتهایی شریان کبدی نیز به همین ترتیب است ولی بعضی از انها قبل از باز شدن به سینوزوئید عمیقا وارد لوبول می شوند . بین شاخه های انتهایی شریان کبدی و ورید پورت نیز اتصال مستقیم وجود دارد ولی تعداد انها احتمالا کم بوده و اهمیت چندانی ندارند .

سلول کوپفر

Kupffer Cell

شاخه های پایین لوبولی

Sublobular Tributary

نورونهاي يك قطبي حقيقي فقط داراي يك اكسون بوده ، در افراد بالغ بطور محدود وجود دارند ولي در سيستم عصبي در حال تكامل فراوانترند . از نورونهاي يك قطبي انچه بيشتر معمول است نورونهاي يك قطبي كاذب مي باشد كه در اصل دوقطبي هستند ولي در موقع تشكيل ، اكسون و دندريت انها پهلوي يكديگر قرار مي گيرند و در يك نقطه از سلول خارج مي گردند و تا فاصله اي همراه يكديگر هستند و سپس از هم جدا مي شوند . اين نورونها در گانگليونهاي مغزي و نخاعي وجود دارند .

نورونهاي دوقطبي :

اين سلولها داراي يك اكسون و يك دندريت در دو قطب مقابل يكديگرند و در اپي تليوم بويايي ، شبكيه چشم و در بعضي گانگليونهاي حساسه مخصوص وجود دارند .

نورونهاي چند قطبي :

نورونهاي چند قطبي كه فراوانترين نورونهاست بر اسا وضع دندريتهاي خود داراي اشكال متفاوتي بوده و بيشتر هرمي و ستاره اي شكل هستند .

سلولهاي پوركنژ :

اين سلولها كه فقط در لايه مياني قشر مخچه يافت مي شوند داراي شكل بخصوصي هستند ، بدين معني كه جسم سلول به شكل بطري بوده و از قطب باريك ان دندريتها نظير شاخه هاي درخت جدا مي شوند . دندريت واحد گاهي اوقات به دو شاخه تقسيم مي شود . انشعابات دندريتها وسيع است اما تماما در يك سطح واقعند . از قطب عريض سلول يك اكسون كوچك خارج مي شود .

گانگليونها :

اجتماع جسم سلولهاي عصبي در خارج از سيستم عصبي مركزي گانگليون ناميده مي شود . البته تمام گانگليونها خارج از سيستم عصبي مركزي نيستند . همين اجتماع در داخل سيستم عصبي مركزي ، هسته نام دارد . گانگليونها شامل دو گروه اصلي به نام گانگليونهاي مغزي نخاعي ( گانگليونهاي حساسه ) و گانگليونهاي خودكار ( گانگليونهاي حركتي احشايي ) است .

ساختمان عمومي گانگليونها :

اندازه گانگليونها بسيار متفاوت است و از انواع بسيار كوچك محتوي فقط معدودي سلولهاي عصبي تا گانگليونهاي بسيار محتوي 50 هزار سلول و بيشتر تغيير مي كند . هر گانگليون داراي يك كپسول همبندي است كه در گانگليونهاي بزرگ ممكن است كاملا متراكم باشد . در ادامه كپسول ، يك شبكه همبندي ظريف متشكل از تيغه هاي ظريف الياف گلاژن و رتيكولر درون گانگليون گسترش مي يابد . در فواصل شبكه عروق و سلولهاي عصبي قرار دارند . علاوه بر جسم سلولهاي عصبي ، الياف عصبي ( اكسونها و دندريتها ) با غلافهاي پشتيبان انها نيز وجود دارد و هر سلول گانگليوني داراي غلافي متشكل از يك لايه سلولهاي مكعبي به نام كپسول يا سلولهاي اقماري است .

گانگليونهاي مغزي – نخاعي :

گانگليونهاي نخاعي برجستگي هايي دوكي يا كروي واقع در ريشه خلفي اعصاب نخاعي هستند . گانگليونهاي مغزي نيز به همين شكل در مسسير اعصاب مغزي قرار دارند . سلولهاي گانگليوي از نوع يك قطبي كاذب ، كه شكل انها كروي است و داراي استطاله واحدي به نام اكسون است كه پس از خروج از جسم سلول كمي دور خود مي پيچد و به شكل كلاف در مي ايد . در فاصله اي از جسم سلول عصبي اين فيبر عصبي وارد دسته هاي الياف شده ، يك استطاله كه قدري ضخيم تر است وارد عصب نخاعي يا مغزي  مي گردد و به محيط مي ايد و وارد يك عضو گيرنده مي شود . استطاله ديگر كه باريك تر است وارد سيستم عصبي مركزي مي گردد . از لحاظ بافت شناسي هر دو استطاله ساختمان مشابهي دارند . جسم سلولها كه معمولا به شكل گروهي در محيط گانگليون قرار دارند ، توسط دسته هاي الياف از يكديگر مجزا مي گردند . قطر جسم سلولها ممكن است فقط 15 تا 25 ميكرون باشد و استطاله ان بدون ميلين است . سلولهاي بزرگتر به قطر تا 100 ميكرون و استطاله انها داراي ميلين مي باشد . هر سلول با يك لايه سوللهاي كوچك پهن يا مكعبي كوتاه به نام سوللهاي اقماري يا امفي سيت ( سلول احاطه كننده ) مترادف با سلولهاي نوروگلي سيستم عصبي مركزي احاطه شده اند .

گانگليونهاي خودكار :

اين گانگليونها برجستگي هايي هستند در طول زنجيره سمپاتيك و شاخه هاي ان و همچنين در جدار احشايي كه داراي سيستم عصبي خودكار مي باشد . در محل اخير گانگليونها ممكن است بسيار كوچك باشند . اكثر سلولهاي عصبي ان چند قطبي و ستاره اي شكل ولي ممكن است معدودي سلولهاي يك قطبي و دوقطبي نيز وجود داشته باشد . بطور كلي سلولها كوچكتر از سلولهاي گانگليونهاي مغزي نخاعي و قطرشان حدود 15 تا 45 ميكرون است . دندريت اين سلولها ممكن است به دور خور بپيچد و كلافه اي شكل شود و در داخل يا خارج كپسول قرار گيرد . در عين حال بعضي سلولها بخصوص در گانگليونها كوچك در ديواره احشا فاقد كپسول اند . در چنين مواردي سلولهاي كوچك دوكي شكل نظير فيبروبلاستهاي كوچك جانشين سلولهاي كپسول مي گردند . در گانگليونهاي خودكار اكسونها معمولا بدون ميلين و برخلاف اكسون گانگليونهاي مغزي نخاعي تمايلي به تشكيل دسته هاي الياف ندارند . بعضي از سولهاي گانگليونهاي خودكار كاملا تغيير شكل يافته اند مثل سلولهاي قسمت مركزي غده فوق كليوي كه فاقد دندريت و اكسون است ولي داراي دانه هاي ترشحي از نوع كاتكولامينهاست كه با تحريك سلول وارد خون مي شوند .

سلولهای پورکنژ

Purkinje Cell

Satellite Cells

Amphicyte

Neural Crest

ضخامت غشا سلول 70 تا 80 انگستروم و در محل اتصال بين سلولي و سيناپسها ساختمان مخصوصي دارد بدين ترتيب كه ماده متراكمي در سيتوپلاسم مجاور ان جمع ني شود . ميتوكندريها معمولا كوچك ، بيضي يا كروي و تاجهاي انها ، هم به شكل لوله اي و هم به شكل تيغه اي است . دستگاه گلژي ممكن است خيلي بزرگ باشد و در حالي كه اغلب  دور هسته قرار دارد ممكن است متعدد با ديكتيوزومهاي پراكنده در قسمتهاي مختلف پريكاريون باشد . يكي از خصوصيات پريكاريون وجود ماده يا ذرات نيسل است كه قسمت بازوفيل سيتوپلاسم است . ذرات نيسل بطور وسيعي در سيتوپلاسم پراكنده ، در نورونهاي حركتي درشت فراوان و در نورونهاي حساسه مقدار ان كمتر است . اجسام نيسل عبارتند از : كيسه هاي كوتاه و پهن رتيكولوم دانه دار با ريبوزومها و پلي زومها در سيتوپلاسم مجاور . اين ذرات در دندريت نيز موجودند اما در اكسون و قطب اكسوني كه ناحيه مخروطي شكل روشني در شروع اكسون از پريكاريون است وجود ندارند . بطور كلي معتقدند كه توسعه وسيع رتيكولوم دانه دار همراه با نوكلئولهاي درشت و ميتوكندريهاي فراوان به سنتز پروتئين مربوط مي شود . اين ماده سپس به قسمتهاي مختلف سلول از جمله دندريت و اكسون مي رود . رتيكولوم بدون دانه معمولا در پريكاريون وجود ندارد اما چند عدد لوله باريك ممكن است در بعضي از دندريتها وجود داشته باشد .

دومين خصوصيت ورونها وجود نوروفيبريلها در تمام سيتوپلاسم است كه به داخل دندريت و اكسون كشيده شده اند . دسته هاي فيبريل ممكن است منشعب باشند ولي تك تك فيبريلها منشعب نيستند . اين دسته ها از پريكاريون تا نوك استطاله ها امتداد دارند . ميكروسكوپ الكترونيك نشان مي دهد كه در اين دسته ها هم ميكروتيوبول ( نوروتيوبول ) و هم ميكروفيلمنت ( نروفيلمنت ) وجود دارد . ميكروتيوبولها شبيه ميكروتيوبولهاي سلولهاي ديگر ، به قطر 25 نانومتر اما ممكن است در محور خالي خود داراي يك فيلمنت نازك مركزي باشند . قطر ميكرفيلمنتها 7 تا 10 ميكرون است . اعتقاد بر اين است كه هر دوي اين ساختمانها به انتقال يونها و متابوليتها اختصاص دارند و همچنين عاملي براي پشتيباني و برقراري شكل سلول هستند . سانتريول در سلولهاي عصبي كه مي دانيم قادر به تقسيم نيستند واضح نيست اما اگر وجود داشته باشند معمولا در محيط سلول و مجاور به يك مژه واحد قرار مي گيرد . يك مژه واجد كه از يك جسم قاعده اي خارج مي شود اغلب موجود است . در سوللهاي تخصص يافته تري مثل نورونهاي دوقطبي ميله اي و مخروطي  شبكيه چشم ، مژه تغيير شكل يافته اي وجود دارد كه داراي يك نقش حساسه است . ليزوزومهاي اوليه معمولا موجود است و محل انها بيشتر نزديك دستگاه گلژي و كار انها هيدروليز محصولات انتهايي متابوليسم سلولي و شايد شكستن باشد . با افزايش سن تعداد ليزوزومهاي ثانوي افزايش مي يابد و بعضي از انها رنگدانه ليپوفوشين است . عكس العمل ذرات نيسل نسبت به ضايعه نورون اختصاصي است و بدين ترتيب است كه ذرات نيسل ظاهرا شكسته شده و در سرتاسر نوروپلاسم پراكنده مي شود و باعث تيره شدن نوروپلاسم مي گردند . اگر چني حادثه اي به دنبال ضايعه اكسون پديدار گردد ، راكسيون نيسل يا تحريك ابتدايي سلول عصبي ناميده مي شود . اگر حل شدن ذرات نيسل مربوط به ضايعه خود نورون باشد ، كروماتولايزيس نام دارد .

انكلوزيونهاي سيتوپلاسميك :

قطرات چربي معمولا در پريكاريون مشاهده مي گردد كه يا يك ماده ذخيره اي است و يا محصولي ناشي از متابوليسم عادي يا پاتولژيك سلول . گليكوژن اگرچه در سلولهاي جنيني موجود است اما در سوللهاي بالغ وجود ندارد . دانه هاي پيگمان از انواع مختلف بطور وسيعي در سلول گسترده اند . ذرات ليپوفوشين كه احتمالا ليزوزومهاي ثانويه هستند در نورونهاي بزرگ يافت مي شود و با افزايش سن بر تعدادشان افزوده مي شود . رنگ اين دانه ها زرد متمايل به قهوه اي است . رنگدانه ملانين كه بصورت دانه هاي سياه متمايل به قهوه اي است در سلولهاي قسمتهاي بخصوصي نظير ماده سياه مغز مياني ، در گانگليونهاي نخاعي و سمپاتيك و در Locus Ceruleus در كف بطن چهارم وجود دارد . رنگدانه هاي محتوي اهن كه با روش ابي پروس مشخص مي گردند در نورونهاي قسمتهاي مختلفي نظير گلوبوس پاليدوس يافت مي شود و نظير دانه هاي ليپوكروم با افزايش سن تعدادشان افزوده مي شود .

استطاله هاي سلول عصبي :

استطاله ها يا الياف موجود در نورونها كه از مشخصات قابل توجه انهاست ، اولا راههايي براي هدايت امواج عصبي هستند ثانيا در محل تماس سلولها سطح وسيعتري برقرار مي كنند . اين استطاله ها زوايد سيتوپلاسمي جسم سلول عصبي است و در هر سلول عبارت است از يك اكسون و يك يا چند دندريت . دندريتها هدايت كننده امواج به طرف سلول و اكسون امواج را از سلول به خارج مي برد .

ذرات نيسل

Nissl Bodies

Basal Body

Chromatolysis

Substantia Nigra

سینوزوئیدها :

سینوزوئیدها رساننده خون به لبول کبدی هستند که اسفنج فشرده ای بین صفحات سلولی کبد تشکیل می دهند . خون در محیط لوبول از شاخه های بین لبولی ورید پورت و شریان کبدی وارد سینوزوئید می شود , سپس اشعه وار از سینوزوئیدها می گذرد و توسط ورید مرکز لبولی از لبول خارج می گردد . سینوزوئیدها با مویرگها تفاوت دارند زیرا دارای قطر بیشتری هستند ( 9 تا 12 میکرومتر ) و سلولهای جدار انها با اندوتلیومهای دیگر تفاوت دارند . غشای پایه اطراف سینوزوئید ناکامل بوده و دو نوع سلول اصلی با اشکال بینابینی در جدار سینوزوئیدهای کبد بالغ وجود دارد که عبارت است :

سلول اندوتلیال :

این سلول دارای یک هسته دراز کوچک تیره با سیتوپلاسم خیلی نازک است . سیتوپلاسم ممکن است با استطاله سیتوپلاسمیک سلولهای مجاور شبیه خود یا با سلولهای نوع دوم درگیر شود و حتی ممکن است استطاله ها روی هم قرار گیرند . ارگانلها کم و کوچکند اما وزیکولهای میکروپینوسیتوزی فراوانند . به نظر می اید پوشش اندوتلیال سینوزوئیدها ناکامل بوده و بین سلولهای مجاور شکاف وجود داشته و سیتوپلاسم نازک انها دارای سوراخ باشد . این سوراخها بصورت گروهی بوده و به منطقه منظره غربالی شکلی می دهد . سوراخهای فوق از سوراخهای موجود در اندوتلیوم مویرگهای نوع 2 بزرگتر بوده ( حدود 100 نانومتر ) و توسط دیافراگم بسته نمی شوند .

سلولهای بیگانه خوار کوپفر :

این سلولها داراری هسته بزرگتر و کمرنگتر و سیتوپلاسم بیشتر بوده و استطاله های انها وارد سینوزوئید می شوند و حتی از میان ان می گذرند . سلولهای فوق شدیدا بیگانه خوار بوده اغلب دارای رنگدانه , اریتروسیتهای بلعیده شده دژنره دانه های پیگمان و همچنین دانه های اهن می باشند و به خاطر خاصیت بیگانه خواری می توان انها را با تزریق رنگهای حیاتی تشخیص داد . اگر چه تمام سوللهای پوشاننده سینوزوئیدها بیگانه خوار نیستند ولی احتمالا در صورت نیاز سلولهای ستاره ای شکل کوپفر با دیفرانسیاسیون از سلولهای اندوتلیال ابتدایی افزایش می یابند . معمولا در محل اتصال سینوزوئیدها به ورید مرکزی یا به شاخه های پایین لبولی بزرگتر ورید کبدی , یک مکانیسم انقباض اسفنگتری جریان خون لوبول را کنترل می کند . میکروسکوپ الکترونی نشان می دهد با به کار بردن روشهای مختلف اماده سازی مواد ذره ای شکل کوچک که به ورید پورتال تزریق شده اند به سرعت وارد فضای دیس گردیده اند .

وریدهای مرکز لوبولی :

این وریدها در مرکز لوبولها واقع شده و کوچکترین شاخه های وریدهای کبدی می باشند که وارد وریدهای بزرگترپایین لوبولی شده و وریدهای اخیر پس از اتصال به یکدیگر تبدیل به وریدهای جمع کننده می شوند و شاخه هایی از وریدهای هپاتیک می باشند . وریدهای هپاتیک مستقیما وارد ورید اجوف تحتانی می شوند . سینوزوئیدها معمولا وارد ورید مرکز لوبولی شده اما معدودی نیز احتمالا به طور مستقیم به وریدهای پایین لوبولی باز می شوند .

فضاهای پورت :

این فضا ها توسط مقدار کمی بافت همبند لیفی محاصره شده و محتوی شریان کبدی , ورید پورت , مجرای صفراوی ( تریاد پورتال ) و معمولا یک رگ لنفاوی می باشند . معمولا بزرگترین جز این تریاد شاخه ورید پورت است که جدار نازکی دارد . کوچکترین ان شریان یا ارتریولی است که شاخه ای از شریان هپاتیک می باشد . معمولا ممکن است مضاعفی از تریادهای فوق مشاهده گردد . عروق لنفاوی بصورت شکافهای پوشیده با اندوتلیوم است . اجزای فضای پورت هرچه به ناف کبد نزدیکتر باشد بزرگتر بوده و با بافت همبند لیفی قویتری احاطه می شوند . مجاری صفراوی بزرگتر با اپیتلیوم منشوری پوشیده می شوند . در فضاهای پورت کوچک , از ورید پورت ونولهای کوچکتری تولید شده که شاخه های طرفی انها بین لوبولها قرار می گیرند . از عروق اخیر شاخه های انتهایی بوجود امده که صفحه محدود کننده متشکل از سلولهای کبدی را سوراخ می کنند و مستقیما به داخل سینوزوئیدها باز می شوند . شاخه های انتهایی شریان کبدی نیز به همین ترتیب است ولی بعضی از انها قبل از باز شدن به سینوزوئید عمیقا وارد لوبول می شوند . بین شاخه های انتهایی شریان کبدی و ورید پورت نیز اتصال مستقیم وجود دارد ولی تعداد انها احتمالا کم بوده و اهمیت چندانی ندارند .

سلول کوپفر

Kupffer Cell

Sublobular Tributary

هسته سلولهای کبدی مشخصات بخصوصی ندارند ولی اندازه انها به علت پلی پلوئیدی بسیار متفاوت است و 25 درصد سلولها دوهسته ای می باشند . در سیتوپلاسم رتیکولوم دانه دار و بدون دانه هر دو واضح بوده و در نقاطی این دو به یکدیگر ارتباط می یابند . رتیکولوم دانه دار معمولا بصورت گروه هایی متشکل از سه تا پانزده کیسه موازی بوده که انتهای هر یک متسع می باشد . علاوه بر ریبوزومهای متصل به این پرده ها , پلی زومها چه بصورت ازاد و چه بصورت متصل به پرده ها وجود دارند . رتیکولوم بدون دانه بصورت شبکه ای از لوله های منشعب و متصل به یکدیگر است و اغلب در امتداد رتیکولوم دانه دار بوده و ممکن است دارای گلوبولهایی به قطر 30 تا 40 نانوممتر متشکل از لیپوپروتئینهای سرم با تراکم پایین باشد . دستگاه گلژی معمولا متعدد بوده , نزدیک هسته و مجاور کانالیکولهای صفراوی قرار دارد و هر یک از معدودی صفحات پهن کنار هم تش کیل می شود . نزدیک کانالیکول صفراوی اجسام پیش صفراوی متراکمی به قطر 0.2 تا 0.5 میکرون دارای هیدرولازهای اسید وجود دارند که بعدا صفرا را می سازند . در همین منطقه پراکسی زومها یا میکروبادیها نیز وجود دارند که ساختمانهایی گرد به قطر 0.2 تا 0.8 میکرومتر , دارای پرده می باشند و در بسیاری از گونه ها ( اما نه در انسان ) دارای یک ساختمان کریستال هستند . لیزوزومها نیز وجود دارند که از لحاظ شکل متغیرند و ممکن است دارای لیپوفوشین باشند . میتوکندریها فراوان و معمولا رشته ای شکل هستند . ذرات گلیکوژن همراه با رتیکولوم بدون دانه بوده و معمولا بصورت توده نامنظم یا منظم و گل مانند ( ذرات الفا ) تا قطر 0.1 میکرومتر متشکل از ذرات 200 تا 300 انگسترومی به نام ذرات بتا می باشند . چربی ممکن است بصورت قطرات گرد اسموفیل با اندازه های متغیر وجود داشته باشد .

غشا هپاتوسیت به ضخامت حدود 7.5 نانومتر و در بعضی نقاط دارای خصوصیاتی می باشند . هپاتوسیت در سطح مجاور با سینوزوئیدها توسط فضای باریکی به نام فضای اطراف سینوزوئیدی یا فضای دیس از جدار سینوزوئید فاصله دارد . در این سطح غشا سلول کبدی دارای میکروویلی فراوان دراز و سیتوپلاسم مجاور دارای واکوئولها و وزیکولهاست . این وضعیت سطح وسیعی را برای جذب و توشح ایجاد می کند . در بعضی نقاط که الیاف همبندی درون فضای دیس وجود دارند میکروویلی یافت نمی شود . غشا هپاتوسیتهای مجاور در فصل مشترک خود دارای نامنظمی بوده و بندرت دارای دسموزوم است . در قطب صفراوی دو پرده موجود در محل فصل مشترک سلولها از یکدیگر جداست و یک مجرای بین سلولی به نام کانالیکول صفراوی به عرض معمولا یک تا دو میکرون تشکیل می شود . میکروویلی از غشا دو سلول وارد مجرای کانالیکولها شده و فصل مشترک در هر طرف توسط یک دسموزوم تقویت می شود . محل اتصال کانالیکولهای صفراوی با مجاری صفراوی را به اسانی نمی توان مشخص کرد .

در محیط لوبول کانالیکول صفراوی ترشحات خود را وارد بن بستهای انتهای کوچکترین مجاری صفراوی می کند . این دیورتیکولها در مقابل سلولهای صفحه محدود کننده قرار دارد و سپس به صورت لوله کوچکی به جدار خیلی نازک ادامه می یابد . این لوله های کوتاه که مجاری کوچک صفراوی یا کولانژیول نام دارند به نوبه خود وارد مجاری صفراوی فضای پورت می شوند . مجاری صفراوی نسبت به کولانژیولها دارای جدار ضخیمتر و مجرای وسیعتری هستند .

کانالیکولهای صفراوی :

کانالیکولهای صفراوی را ندرتا در طریقه هماتوکسیلین ائوزین بصورت حفرات کوچکی بین سلولها مجاور می توان دید اما به طریق اختصاصی مثل راکسیون گوموری برای فسفاتاز الکالن یا رسوب نقره بهتر مشخص می شوند . این مجاری یک شبکه سه بعدی بین سلولهای کبدی تشکیل می دهند که جدار انها غشای سلول کبدی است . محل اتصال کانالیکول صفراوی با مجرای صفراوی که در محیط لوبول قرار دارد به اسانی قابل رویت نمی باشد . وسیله اتصال این دو قسمت یک مجرای بینابینی به نام یا کانال هرینگ است . در محیط لوبول به جای سلولهای کبدی سازنده جدار کانالیکول , به تدریج سلولهایی ظاهر می شوند که کوچکتر , روشن , به هسته های تیره و دارای ارگانلهای کمی هستند . این سلولها که متعلق به کانال هرینگ می باشند با غشا پایه مشخصی محدود شده اند . منفذ این کانالها عاقبت در فضای پورت به منفذ مجاری صفراوی متصل می شود .

اجسام پیش صفراوی

Peribiliary Bodies

Perisinusoidal Space

Space of Disse

Diverticulae

Bile Ductules

Cholangioles

Bile Ducts

Ductule or Canal Hering

لبول کلاسیک یا هپاتیک که به ان اشاره شد یک منشور چند ضلعی به ابعاد 2*1 میلیمتر است و معمولا در مقطع عرضی , شش ضلعی با یک ورید مرکزی در مرکز و فضاهای پورت در زوایای منشور می باشد . حدود لبول در انسان برخلاف بعضی از پستانداران مثل خوک , مشخص نیست . بندرت در انسان در هر یک از شش زاویه یک فضای پورت وجود دارد . بدیهی است چنین لبولی شبیه لبول غدد اگزوکرین که در انها یک مجموعه بافتی , ترشحات خود را وارد یک مجرا می کنند و حدود لبول با بافت همبند کاملا مشخص می گردد , نیست اما لبول کلاسیک دارای نکات عملی مهمی است از این جهت که یک واحد ساختمانی است و از ان خون وارد یک ورید لبولی ( مرکزی ) می گردد و دیگر اینکه شکل ان بوسیله جریان خونش تعیین می شود . روشن است که قسمتهای محیطی لبول یعنی قسمتهایی که به ورید پورت و شریان کبدی نزدیک است با مواد غذایی و اکسیژن بیشتری تغذیه می شود تا قسمتهای مرکزی لبول .

معیارهای دیگری نیز برای بیان واحد عملی کبد به کار می رود . مثلا لبول پورتال که مرکز ان فضای پورت و شامل قسمتی از بافت کبد است که صفرای خود را وارد مجرای صفراوی همان فضای پورت می کند . بنابراین چنین لبولی در مقطع عرضی به شکل مثلث بوده و شامل قسمتهایی از سه لبول کلاسیک مجاور است و در هر یک از زوایای خود دارای یک ورید مرکز لبولی است . اما از لحاظ پاتولژیک ضایعات کبد به جریان خون ان مربوط می شود و لذا بر این اساس اکنون واحد ساختمانی کوچکتری توضیح داده می شود به نام آسینوس کبدی یا واحد عملی کبد . همانطور که قبلا گفته شد بندرت در هر زاویه لبول کلاسیک یک فضای پورت وجود دارد . این نقایص توسط شاخه های عروقی که با زاویه قائمه از عروق فضای پورت مجاور جدا شده و در حد بین لبولهای کلاسیک مجاور قرار می گیرند تامین می شود . منطقه ای را که عروق تغذیه کرده و صفرا از ان خارج می شود در مقطع عرضی لوزی شکل بوده , دو ورید مرکزی در دو قطب مقابل و شاخه های عروق فضای پورت از میان این لوزی می گذرد .

پارانشیم کبد ( سلولهای کبدی ) :

سلولهای پارانشیمی یا سلولهای کبدی ( هپاتوسیتها ) صفحات متخلخل منشعب و متصل به هم که اسفنجی شکل است تشکیل داده و بین انها فضاهای سینوزوئیدی قرار دارد . این صفحات از محیط لوبول کلاسیک اشعه وار به طرف ورید مرکزی ان کشیده می شوند . به جز در نقاط انشعاب یا پیوند به هم , ضخامت صفحات سلولی معمولا یک سلول است و البته هر سلول پارانشیمی توسط چندین سلول دیگر موجود در یک صفحه سلولی محدود می شود . دور فضاهای پورت , سلولهای کبدی لایه ای به ضخامت یک سلول تشکیل می دهند که در مقابل بافت همبند اطراف فضاهای پورت قرار دارد و صفحه محدود کننده نامیده می شود . سلولهای صفحه محدود کننده کوچکتر از سلولهای قسمتهای مرکزی لبول می باشند و رگهای خونی ( شاخه های شریان هپاتیک و ورید پورت ) و شاخه های مجاری صفراوی از انها می گذرد . سلولهای کبدی سلولهایی چند ضلعی دارای شش سطح یا بیشترند و اندازه انها 20 تا 35 میکرومتر و پرده سلولی مشخص دارند . سطوح سلول یا خارجی هستند و به یک فضای سینوزوئیدی مربوط می شوند در حالتی که به سلولهای مجاور چسبیده اند و یا بین انها بعضی به طور نسبی از سلولهای مجاور فاصله داشته و اندازه انها از سلولی به سلول دیگر متفاوت بوده و پلی پلوئید می باشند . بندرت سلولها دو هسته ای یافت می شود . هسته ها از نوع وزیکولر با دانه های کروماتینی واضح پراکنده و یک یا چند نوکلئول است . میتوز در سلولهای بالغ کبدی نادر ولی به دنبال ضایعه و ترمیم کبد به فراوانی در ان یافت می شود .

سیتوپلاسم سلولهای کبدی بسته به فعالیت عملی ان مخصوصا از لحاظ ذخیره گلیکوژن و چربی دچار تغییرات قابل توجهی می شوند . این دو ماده در ضمن تهیه برشهای معمولی از بین می روند اما به علت به جا گذاشتن فضاهای نامنظم ( گلیکوژن ) و واکوئولهای کروی ( چربی ) به سلول منظره تور مانندی می دهند . در تمام سلولها توده بازوفیلی وجود دارد که معمولا میزان ان به حدی است که به سیتوپلاسم راکسیون مختصر بازوفیلی می دهد . میتوکندریها کوچک ولی در تمام سیتوپلاسم فراوانند . دستگاه گلژی معمولا قابل رویت می باشند و نزدیک به هسته یا در محیط و مجاوریک کانالیکول صفراوی قرار دارد .

لبول پورتال

Portal Lobule

کبد سنگین ترین غده به وزن 1.5 کیلو یا بیشتر به قوام نرم و محل ان در زیر دیافراگم در قسمت راست بالای شکم است . رنگ ان در حالت تازه قرمز تیره یا قهوه ای متمایل به قرمز که علت جریان خون خیلی زیاد ان است . نه تنها خون شریانی از شریان سیلیاک بلکه خون لوله گوارش را از طریق ورید پورت دریافت می کند . خون وریدی ان به ورید اجوف تحتانی وارد می شود بنابراین کبد سر راه جریان وریدی روده قرار دارد . تمام مواد جذب شده از روده به استثنای چربی که بیشتر توسط سیستم لنفاوی منتقل می گردد به کبد وارد می شوند . علاوه بر هضم و جذب شده که در کبد تلفیق شده و ذخیره می گردد خون ورید پورت مواد سمی مختلفی را به کبد می اورد که در انجا یا خنثی شده و یا بوسیله کبد دفع می شوند . صفرا که توسط مجاری خارج کننده وارد دوئودنوم می گردد از یک طرف به علت داشتن املاح صفراوی که برای هضم ضروری است یک نوع ترشح و از طرف دیگر به علت داشتن مواد زاید و حتی مضر که سرانجام توسط مدفوع دفع می گردند یک ماده دفعی می باشند . محل ورود ورید پورت و شریان کبدی به کبد و محل خروج مجاری کبدی ( صفراوی ) از کبد ناحیه ای به نام ناف کبد است که یک شیار عرضی در سطح تحتانی کبد است . بقیه کبد توسط کپسولی همبندی لیفی به نام کپسول گلیسون پوشیده شده و از ان تیغه های نازکی در محل ناف به کبد وارد شده و ان را به لوبها و لوبولها تقسیم می کند . در بعضی از حیوانات مثل خوک مقدار بافت همبند خیلی بیشتر از کبد انسان است . منطقه وسیعی از کپسول کبد توسط پریتوان پوشیده شده ولی در یک منطقه که تماس مستقیم با دیافراگم و احشا دیواره خلفی شکم دارد فاقد پریتوان است .

طرح عمومی ساختمان کبد :

با بزرگ نمایی کم میکروسکوپ میبینیم پارانشیم کبد از توده های سلولهای اپی تلیال ( هپاتوسیتها ) به شکل صفحات پیوند شده به هم و منشعب از یکدیگر که یک شبکه سه بعدی می سازند , تشکیل شده است . بین صفحات سلولی عروق خونی سینوزوئیدی قرار دارند و از این لحاظ ساختمان کبد شبیه غدد اندوکرین است . در ساختمان کبد همچنین مناطقی به نام فضا یا کانال پورت وجود دارد که محتوی یک شاخه از ورید پورت , یک شاخه از شریان کبدی و یک مجرای صفراوی و اغلب یک رگ لنفاوی است و مجموعا درون مقدار کمی بافت همبند قرار دارند . فضاهای پورت طوری قرار گرفته اند که حدود لبولهای بافت کبدی را مشخص می کنند . چنین لبولی , لبول کلاسیک یا لبول هپاتیک نام دارد و در محیط خود دارای چندید فضای پورت و در مرکز دارای یک ورید مرکزی است که شاخه ای از ورید اجوف تحتانی است و در اطراف ان صفحات پرانشیمی کبد نظیر چرخ درشکه , اشعه وار متوجه اطراف لبول می شوند . این واحد ساختمانی هزاران بار در کبد تکرار می شود . از انجا که عروق اواران ( ورید پورت و شریان کبدی ) در محیط لبول و عروق وابران ( ورید مرکزی ) در مرکز لبول قرار دارند معلوم می شود که جریان خون از محیط توسط سینوزوئیدهای بین طنابهای سلولی به طرف مرکز لبول یعنی ورید مرکزی است . از طرف دیگر ترشح صفرا از سلولهای کبدی به مجاری کوچک محیط لبولهاست . با بزرگ نمایی بیشتر میبینیم که هر طناب سلولی از یک تا دو ردیف سلول کبدی تشکیل شده و بین انها مجاری ظریفی به نام کانلیکولهای صفراوی وجود دارند که ترشحات خود را در محیط لبول به مجاری صفراوی می ریزند . این کانلیکولهای صفراوی فضاهای ساده ای بین سلولهای رتیکولر اندوتلیال پوشیده شده و سلولها درون شبکه ای از الیاف رتیکولر ظریف قرار دارند بنابراین سلولهای سینوزوئیدها و سلولهای خونی درون سینوزوئیدها .

ناف کبد

Porta Hepatis

Capsule of Glisson

Portal Areas or Portal Canals

Classical or Hepatic Lobule

چه مدت طول می كشد تا حامله شوم؟

تعیین اینكه چه مدت طول می كشد تا یك نفر باردار شود، دشوار است. عواملی مانند سن، سلامت عمومی و سلامت دستگاه تناسلی، زمان آمیزش و لقاح، همگی بر احتمال حامله شدن شما تاثیر می گذارند..

با این حال، آمارهای كلی زیر می تواند تا حدودی بیانگر مدت زمان لازم برای حامله شدن باشد. زوجهای طبیعی و سالم در هر دوره یك ماهه، 25% احتمال باردار شدن دارند؛ كه اگر یك دوره یكساله را برای آنها در نظر بگیرید، شانس حامله شدن آنها (در طول دوازده ماه) بین 75 تا 85 درصد می شود. با این حال، این مدت ممكن است برای برخی از زوجهای كاملا سالم و طبیعی، بیشتر از یكسال نیز طول بكشد.

شما می توانید با تعیین زمان دقیق تخمك گذاری، همچنین با افزایش آگاهی خود در مورد تغییرات هورمونی و فیزیكی كه در هر ماه در بدن شما رخ می دهد، احتمال حامله شدن خود را افزایش دهید.

تخمك گذاری چیست؟

تخمك گذاری به زمانی گفته می شود كه یك تخمك (یا در برخی موارد نادر بطور طبیعی بیشتر از یك تخمك) از تخمدان آزاد می شود و این زمان را “دوره باروری” در سیكل قاعدگی می نامند. هر ماه، یك تخمك در درون تخمدان شما به بلوغ می رسد. هنگامی كه اندازه آن به حد معینی رسید، تخمك از تخمدان آزاد شده و درونِ لوله های فالوپ، به طرف رحم حركت می كند. اینكه در هر بار، كدام تخمدان یك تخمك آزاد می كند، نسبتا نامشخص است. آنچه مشخص است این است كه وظیفه تخمك گذاری در سیكلهای قاعدگی به صورت منظم و یكی در میان، بین تخمدانها تقسیم نمی شود.

چگونه زمان بیشترین باروری، با تخمك گذاری مشخص می شود؟

برای اینكه بهترین نتیجه را بگیرید و حامله شوید، باید در مدت یك تا دو روز پیش از تخمك گذاری تا 24 ساعت پس از آن، آمیزش داشته باشید. دلیل این امر آن است كه اسپرمها می توانند دو تا سه روز زنده بمانند، اما تخمك نمی تواند بیشتر از 24 ساعت پس از تخمك گذاری به حیات خود ادامه دهد مگر اینكه لقاح صورت پذیرد.

اگر در حوالی زمان تخمك گذاری نزدیكی داشته باشید، احتمال حامله شدن شما افزایش می یابد و شما می توانید خوشحال باشید، زیرا شانس با شما همراه است: در زوجهای معمولی كه می توانند به صورت طبیعی بچه دار شوند، در هر دوره 20% احتمال بارداری وجود دارد. حدودا 85% از خانمهایی كه بدون استفاده از یكی از روشهای جلوگیری از بارداری آمیزش دارند، ظرف یكسال حامله می شوند. شما می توانید با تعیین زمان دقیق تخمك گذاری، همچنین با افزایش آگاهی خود در مورد تغییرات هورمونی و فیزیكی كه در هر ماه در بدن شما رخ می دهد، احتمال حامله شدن خود را افزایش دهید. همچنین شما می توانید از این اطلاعات استفاده كرده و با خودداری از آمیزش در نزدیكی زمان تخمك گذاری، از بارداری جلوگیری كنید. البته توجه داشته باشید كه این روش، بهترین روش جلوگیری از بارداری نیست و استفاده از آن ممكن است موفقیت آمیز نباشد.

چگونه می توانم زمان تخمك گذاری و حداكثر آمادگی برای بارداری را تشخیص دهم؟

زمانی را كه دوره پریود بعدی شما آغاز می شود در نظر بگیرید، سپس 12 تا 16 روز از آن كم كنید. این چند روز، همان محدوده زمانی است كه احتمال تخمك گذاری شما در آن بسیار زیاد است. برای خانمهایی كه یك دوره كامل آنها 28 روز طول می كشد، چهاردهمین روز معمول روز تخمك گذاری است. برای استفاده از این روش، شما باید بدانید كه دوره كامل شما معمول چند روز طول می كشد.

با این حال، بهترین روش برای تعیین زمانی كه احتمال باروری شما در آن حداكثر است این است كه به وضعیت بدنی خود توجه كنید و روش تشخیص نشانه های تخمك گذاری را فرا بگیرید.

تغییر در ترشحات دهانه رحم: هر چقدر روزهای بیشتری از دوره شما بگذرد، حجم این ترشحات افزایش پیدا كرده و بافت آنها نیز تغییر می كند. این تغییرات، بیانگر افزایش سطح هورمون استروژن در بدن شما است. هنگامی كه این ترشحات شفاف، لیز و چسبنده باشد، احتمال باردار شدن شما به حداكثر می رسد. به نظر بسیاری از خانمها، ترشحات در این دوره مانند سفیده تخم مرغ است.

این ترشحات در حالت طبیعی به عنوان یك سد محافظ عمل می كنند، اما در زمان اوج توانایی باردار شدن در شما، این ترشحات به اسپرم اجازه می دهند تا از مجرای رحم عبور كرده و به سمت رحم بروند، سپس به طرف لوله های فالوپ حركت كنند تا با تخمك شما برخورد نمایند.

افزایش دمای بدن: پس از تخمك گذاری، دمای بدن شما ممكن است بین 0.4 تا 1.0 درجه افزایش پیدا كند. شما این تغییر را احساس نخواهید كرد، اما می توانید با استفاده از یك دماسنج، “دمای پایه بدن” یا BBT خود را اندازه گیری كنید. دمای پایه بدن یعنی دمای بدن در هنگام صبح و پس از بیدار شدن از خواب، پیش از آنكه هرگونه فعالیتی انجام دهید. این افزایش دما بیانگر آن است كه تخمك گذاری در بدن شما انجام شده است، زیرا آزاد شدن یك تخمك منجر به تحریك و افزایش تولید هورمون پروژسترون می گردد، كه دمای بدن را افزایش می دهد.

زمان حداكثر توانایی شما برای باردار شدن، دو تا سه روز پیش از این است كه دمای بدن شما افزایش پیدا كند. برخی از متخصصان بر این باورند كه 12 تا 24 ساعت پس از مشاهده اولیه افزایش دما نیز شما شانس باردار شدن را دارید، اما اكثر آنها اذعان می كنند كه این زمان برای حامله شدن خیلی دیر است.

پس از تخمك گذاری، یك تا دو روز طول می كشد تا سطح هورمون پروژسترون به حدی برسد كه دمای بدن شما را افزایش بدهد. اما از آنجا كه تخمك تنها حداكثر 24 ساعت می تواند زنده بماند، هنگامی كه دمای بدن افزایش پیدا می كند، دیگر برای باردار شدن خیلی دیر شده است،. به همین دلیل، متخصصان توصیه می كنند كه دمای بدن خود را برای چند ماه دقیقا زیر نظر گرفته و نموداری برای آن طراحی كنید تا بتوانید الگوی افزایش دما را تشخیص داده و زمان احتمالی تخمك گذاری خود را مشخص كنید. در این صورت می توانید به گونه ای برنامه ریزی كنید كه دو تا سه روز پیش از موعد افزایش دمای بدن خود، آمیزش داشته باشید.

درد در ناحیه پایین شكم: حدودا 20% از خانمها می توانند تخمك گذاری و فعالیت مربوط به آن را احساس كنند، كه نشانه های آن می تواند از درد ملایم تا تیر كشیدن های شدید و ناگهانی باشد. این حالت، كه به آن میتل اشمرز ی mittelschmerz گفته می شود، ممكن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بكشد.

تستهای پیش بینی كننده تخمك گذاری چگونه كار می كنند؟

این تستها كه در داروخانه ها یا فروشگاههای دیگر موجود بوده و بدون نسخه نیز به فروش می رسند، افزایش هورمون LH را، كه دقیقا قبل از تخمك گذاری رخ می دهد، در ادرار شما تشخیص می دهند. استفاده از این تستها ساده تر بوده و نتایج آنها نیز دقیق تر از دماسنجهای BBT است و می توانند تخمك گذاری را 12 تا 36 ساعت زودتر تشخیص داده و احتمال بارور شدن شما را در همان ماه اولی كه از این تستها استفاده می كنید به حداكثر برسانند.

اما این دستگاهها خالی از اشتباه نیز نیستند. در مواردی نادر، آنها وجود LH را ثبت می كنند. در واقع پاسخی كه دستگاه به شما می دهد، یك جواب “مثبت” یا “منفی” است، نه یك عدد. به این ترتیب نمی توان تضمین كرد كه در صورت مثبت بودن پاسخ، حتما تخمك گذاری انجام خواهد شد؛ در واقع میزان هورمون LH می تواند با یا بدون آزاد شدن تخمك، افزایش پیدا كند. همچنین ممكن است افزایش میزان این هورمون به صورت كاذب نیز اتفاق بیفتد، كه دوباره سطح آن كاهش یافته و پس از آن كمی مانده به تخمك گذاری مجددا افزایش پیدا می كند.

برای به دست آوردن حداكثر دقت، راهنما و دستورالعمل تست را به دقت مطالعه و پیگیری كنید. با این حال، اگر راهنمای تست به شما می گوید كه اولین ادرار خود در طول روز را تست كنید، ممكن است بهتر باشد كه دومین ادرار خود را تست كنید. ادرار شما در طول شب غلیظ می شود، كه در نتیجه ممكن است نتیجه تست “مثبت” ولی “كاذب” باشد.

دوره شما از اولین روزی كه پریود آغاز می شود، محاسبه می گردد. در صورتی كه دوره شما 28 روزه باشد، تست را از روز یازدهم آغاز كرده و به مدت 6 روز ادامه دهید؛ یا تست را به تعداد روزهایی كه شركت تولید كننده دستگاه توصیه كرده است، ادامه دهید. در صورتی كه دوره شما بین 27 تا 34 روز است، روز تخمك گذاری شما ممكن است بین روزهای سیزدهم تا بیستم باشد. تست را از روز یازهم آغاز كرده و تا روز بیستم ادامه دهید. در صورتی كه دوره شما نامنظم است، ممكن است به این نتیجه برسید كه استفاده از این تست نمی تواند آزمون مناسبی برای تشخیص زمان تخمك گذاری در شما باشد.

TAGS: 

<<< Thank you for your visit >>>

Hot Websites